78 ถกเถียงวัฒนธรรม
ในกรณี ของสังคมไทย การรับความคิดและความเข้าใจชาติพันธุ์ดังกล่าวเริ่ม
ปรากฏชัดมากขึ้นในช่วงต้นทศวรรษที่ 2540 ดังจะพบข้อถกเถียงเกี่ยวกับมุมมอง
เช่นนี้ในงานของอานันท์ (2541ข) และต่อมาเมื่ อได้ผสมผสานกับแนวความคิดเรื่อง
วาทกรรมและอัตลั กษณ์ (อภิญญา 2546) เพิ่มเติมอีก ก็ยิ่งช่วยเสริ มให้ความเข้าใจ
ชาติพันธุ์เชิงวาทกรรมมีพลังในการวิเคราะห์มากขึ้น ซึ่งน� ำไปสู่การขยายตัวของ
การวิจัยชาติพันธุ์ ในมิติของวาทกรรมวัฒนธรรมพหุนิยมตามมา
ในระยะแรกๆ วาทกรรมวั ฒนธรรมพหุนิยมที่ส�ำคัญ จึงแสดงออกมาใน
ประเด็นการเมืองของอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์ ซึ่งมีงานวิจัยที่เกี่ยวข้องมากมาย เช่น
งานวิจัยของ อรัญญา ศิริผล (2546) ศึกษาการตอบโต้ของชาวม้งต่อการถูกกักขัง
อั ตลักษณ์ไว้กับฝิ่น ด้วยการแสดงอัตลักษณ์ออกมาอย่างหลากหลาย ทั้งในระดับ
ปัจเจกชนและระดับชุมชน เพื่อปรับเปลี่ยนความสัมพั นธ์กับวาทกรรมครอบง�ำต่างๆ
ของรัฐ ไม่ว่าจะเป็นการสร้างภาพลักษณ์ของชุมชนปลอดยาเสพติด หรือชุมชนของ
ผู้ประสพความส�ำเร็จทางเศรษฐกิจ เป็นต้น
นอกจากนั้น ยังมีการศึกษากระบวนการสร้างอัตลักษณ์ของกลุ่มชาติพันธุ์
ต่างๆ ในลักษณะอื่ นๆ อีก เช่น งานวิจัยของขวัญชีวัน บัวแดง (2546) ศึ กษา
การปรั บเปลี่ยนศาสนาของชาวกะเหรี่ยง ในบริ บทของการเปลี่ยนแปลงระบบ
ความสัมพันธ์ในการผลิ ตและความสัมพันธ์กับคนภายนอกชุ มชนมากขึ้น ด้วย
การผสมผสานความเชื่อทั้งศาสนาเดิมกั บศาสนาคริสต์ และพุทธ เพื่ อปรั บ
ความสัมพั นธ์เชิงอ�ำนาจให้ตนเองมีสถานภาพทางสังคมสูงขึ้ น
ในกระบวนการสร้ างอัตลักษณ์นั้น อาจจะไม่จ�ำเป็นต้องเกี่ยวกับการตอบโต้
หรือการยกสถานภาพทางสังคมเท่านั้น ในบางกรณีอาจจะเป็นการสร้างการยอมรับ
ก็ ได้ เช่น กรณีของชาวไตหรือไทใหญ่ ที่แม่ฮ่องสอน ซึ่งนิติ ภวัครพันธุ์ (2547) ศึกษา
และพบว่า ชาวไตใช้การปรับเปลี่ยนความทรงจ� ำของตน ในกระบวนการสร้าง
ความเป็นไทย เพื่อการในชีวิตอยู่ในรัฐไทย
ดังนั้นกระบวนการสร้างอัตลักษณ์ในวาทกรรมวัฒนธรรมพหุนิยม จึงเป็ น
กระบวนการที่หลากหลายและซับซ้อน ซึ่งไม่ได้ ปรับเปลี่ยนไปในทิศทางเดียวกัน