งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 83
มีลักษณะแตกต่างกันอย่างหลากหลาย และครอบคลุมการกระท�ำต่างๆ ตั้งแต่
การรวมตัวกันเพื่อวิ พากษ์ ปฏิเสธ การตีความอุดมการณ์ ใหม่ และการสร้าง
ความทรงจ�ำทางประวัติศาสตร์ขึ้น ตลอดจนการต่อต้านในชีวิตประจ�ำวัน เป็นต้น
ในปี พ.ศ.2529 นักวิชาการชาวญี่ปุ่ นชื่อ ชิเกฮารุ ทานาเบ ก็ได้น�ำ
แนวความคิดอุ ดมการณ์ปฏิบัติการ มาใช้ศึกษาการต่ อสู้ของผู้น�ำชาวนาใน
ภาคเหนือ ในหนังสือเรื่อง “นุ่งเหลือง-นุ่งด�ำ: ต�ำนานของผู้น�ำชาวนาแห่ง
ล้านนาไทย” (ทานาเบ 2529) ซึ่งพยายามวิเคราะห์กระบวนการเปลี่ยนอ� ำนาจ
ศักดิ์สิทธิ์ไปสู่อ�ำนาจการเมือง ผ่านการตีความอุ ดมการณ์ตนบุญ ในบริบทของ
การต่อสู้เพื่อความเป็นธรรมในการจัดการน�้ำของชาวบ้าน
ที่จริงแล้ว การอธิบายแนวคิดอุดมการณ์ปฏิบัติการ ซึ่งมักจะยึดโยงอยู่กับ
ความคิดเรื่องพื้นที่ ทางสังคมและวัฒนธรรม ในการปรับความสัมพันธ์เชิ งอ�ำนาจ
ด้วยเสมอนั้น อาจกล่าวได้ว่ า มีพื้นฐานอยู่ในความคิดทางมานุษยวิทยามานานแล้ว
เช่นเดียวกัน ดังจะเห็นได้จากความคิดของ Victor Turner (1969) ที่มองอุดมการณ์
เป็นปฏิบัติการอยู่ในกระบวนการทางพิธีกรรม ซึ่งมักจะเปิดให้มีช่วงเปลี่ยนผ่านที่
ไม่ผูกติดอยู่กั บโครงสร้าง หรือที่เรียกว่า สภาวะหัวเลี้ยวหัวต่อ (Liminality) ในการ
ผสมผสานความคิด ที่อาจจะขัดแย้งกันขึ้นใหม่อย่างสร้างสรรค์ได้
ในภายหลัง ความคิ ดเรื่องพื้ นที่ทางสังคมและวัฒนธรรมท�ำนองนี้ ยังได้รับ
การพัฒนาและขยายความเพิ่มเติมออกไปอี กอย่างซับซ้อน ในงานของ Henri
Lefebrve เรื่อง “The Production of Space” (Lefebrve 1991) และเมื่อน�ำมาปรับใช้
ควบคู่กับแนวความคิดวัฒนธรรมปฏิบัติการในงานของนักมานุษยวิ ทยา เช่น หนังสือ
เรื่อง “Outline of a Theory of Practice” ของ Pierre Bourdieu (1977) และ
หนังสือเรื่ อง “The Practice of Everyday Life” ของ Michel de Certeau (1984)
แล้ว ก็ จะมีพลังในการวิเคราะห์ความเคลื่อนไหวทางวัฒนธรรมต่างๆ อย่างมาก
แต่ในปัจจุบันนี้ นั กวิชาการไทยยังรับแนวความคิดเหล่านี้มาปรับใช้ในการศึกษา
อย่างค่อนข้างจ�ำกัดอยู่มาก