72 ถกเถียงวัฒนธรรม
ควบคู่ ไปกั บการศึกษาความรู้เกี่ ยวกับทรัพยากรธรรมชาติ ก็ยังมีงานวิจัย
อี กจ�ำนวนมากที่ศึกษาวาทกรรมของความรู้เกี่ยวกับโรคและความเจ็บป่วย ซึ่งมี
ลักษณะในการวิเคราะห์ไม่แตกต่างกันมากนัก เพราะจะมีลักษณะของการกีดกัน
ผู้ ป่วยบางกลุ่มเช่นเดียวกัน เพื่อไม่ให้เข้าถึงการรักษาหรือการชดเชยผลกระทบจาก
ความเสียหายต่างๆ (มาลี 2548, ธวัช 2548)
การศึกษาวัฒนธรรมเชิงวาทกรรม มั กจะไม่ได้จ�ำกัดอยู่เฉพาะในด้ านการ
ครอบง�ำของความรู้ด้านเดียวเท่านั้น แต่จะครอบคลุมด้านของการช่วงชิงความหมาย
และการต่อรองความรู้ หรือด้านของการสร้างวาทกรรมต้าน ซึ่งงานวิจัยเหล่านั้นจะ
พยายามวิเคราะห์ให้เห็นความเชื่อมโยงขององค์ ประกอบส�ำคัญๆ หลายประการ
ด้วยกัน (อะภัย 2548, มธุรส 2544, ธวัช 2548)
ประการแรกจะไม่ มองความรู้ว่ามีเอกภาพลอยอยู่ได้อย่างอิสระและตายตัว
แต่จะเชื่อมโยงความรู้กั บบริบทและตัวผู้กระท�ำการเสมอ
ประการที่ สองจะพยายามหลีกเลี่ยงการมองความรู้แบบคู่ตรงข้าม ด้วยการ
แสวงหาพื้นที่ที่สาม ซึ่งจะท�ำให้เห็นความรู้ว่ามีทั้งความหลากหลาย ซับซ้อนและ
ขั ดแย้งกันเอง ที่ผู้ กระท� ำการจะเลือกผสมผสานได้แตกต่างกันไปตามบริบทของ
สถานการณ์ โดยไม่ปิดกั้นความรู้ใดความรู้หนึ่ง
ประการที่ สามจะมองความรู้ในฐานะกระบวนการเคลื่อนไหว เพื่ อสร้างและ
ช่วงชิงความหมาย พร้อมๆ การปรับเปลี่ยนความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจ
ในประการสุ ดท้ าย จะมองความรู้เชื่ อมโยงกั บการสร้างอัตลักษณ์ของ
ผู้กระท� ำการด้วย ในความพยายามที่จะตอบโต้การถูกกระท�ำให้เป็นอื่ น โดยแสดง
ให้เห็นอั ตลักษณ์ที่หลากหลาย
การศึ กษาวาทกรรมของระบอบความรู้ส่วนใหญ่ มั กจะเน้ นการช่วงชิง
ความหมาย ส่วนการศึกษาวาทกรรมครอบง� ำนั้น มั กจะอยู่ในงานของธงชัยใน
ระยะแรกๆ โดยเฉพาะการศึกษาวาทกรรม ว่าด้วยการนิยาม “ความเป็นไทย” แต่
ในระยะหลังๆ จึงเริ่มมีความสนใจกลับมาศึกษาวาทกรรมครอบง�ำอีกครั้ง ที่ส�ำคัญ