70 ถกเถียงวัฒนธรรม
ความเข้าใจวัฒนธรรมในเชิงวาทกรรม มีนัยส�ำคัญต่อการวิพากษ์วิจารณ์
ความเข้าใจวัฒนธรรมแบบแก่นสารนิยม ที่ครอบง�ำอยู่ในสังคมไทยตลอดมา ขณะ
ที่ช่วยเสริมสร้างความเข้าใจวัฒนธรรมว่า มีนัยทางการเมืองของความรู้แฝงอยู่
ด้วย โดยเฉพาะการเมืองของรัฐในการนิยามความรู้และความจริ งในเรื่องต่างๆ ซึ่ง
ยุ กติ มุกดาวิ จิตร (2537) ได้หยิบยกประเด็นนี้ขึ้นมาถกเถียงและวิพากษ์วิจารณ์
ในบทความเรื่อง “การเมืองเรื่องวัฒนธรรมในสังคมไทย พ.ศ.2501-2537” ด้วยการ
ชี้ ให้ เห็นว่า ในช่ วงเวลาดังกล่ าวมี วาทกรรมวัฒนธรรมถูกสร้างขึ้นมาอย่าง
หลากหลาย และช่วงชิงความหมายของความรู้ที่เกี่ยวกับทิศทางในการพั ฒนาสังคม
ไทยที่แตกต่างกัน เช่น วาทกรรมวัฒนธรรมแบบลัทธิมาร์กซ์ วาทกรรมวัฒนธรรม
แบบสังคมศาสตร์ปริทัศน์ วาทกรรมวัฒนธรรมแบบศิลปวั ฒนธรรม และวาทกรรม
วัฒนธรรมชุมชนเป็นต้น เพื่อท้าทายและช่วงชิงความหมายกับวาทกรรมวัฒนธรรม
แบบรัฐนิยม และในภายหลังก็มีการสร้างวาทกรรมวัฒนธรรมแบบทุนนิยมขึ้นมา
ครอบง�ำเพิ่มเติมอีก
หลังจากถกเถียงนัยทางการเมืองของวัฒนธรรมแล้ ว ในปี พ.ศ.2538 ยุกติได้
เขียนวิทยานิพนธ์ปริญญาโท ซึ่งอีก 10 ปีต่อมาก็ได้ตีพิมพ์เป็นหนังสือ เพื่อศึกษา
การเมืองในงานการผลิ ตความรู้แบบหนึ่งที่เรียกว่าชาติพันธุ์นิพนธ์ (Ethnography) ใน
แนววัฒนธรรมชุมชน (ยุกติ 2548) ทั้งนี้เพราะเขาเห็นว่า งานวิจัยในแนวนี้มีอิทธิพล
ต่อทั้งนักพัฒนาเอกชนและนักวิชาการ ในฐานะที่เป็นการวิพากษ์วิจารณ์แนวทาง
การพัฒนาของรัฐ และการเสนอทางเลื อกในการพัฒนา บนพื้นฐานของศักยภาพ
ของชาวบ้าน
ดังนั้นยุกติจึงพยายามจะตั้งค�ำถาม และตรวจสอบงานศึ กษาประเภท
ดังกล่าว ซึ่งอ้างที่มาของความรู้ จากความจริงเชิงประจักษ์ โดยยุกติวิเคราะห์ว่า การ
ผลิตความรู้แนววัฒนธรรมชุมชนมีลักษณะเป็นเพียงความพยายามนิยามความรู้
ว่าเป็นความจริง บนพื้นฐานของการสร้าง “ภาพแทนความจริง” (Representation)
ขึ้นมา ด้วยความคิดแบบคู่ตรงข้ามระหว่างเมืองกับชนบทอย่างตายตัว ที่เกิดขึ้น
ในบริบทของการช่วงชิงความหมายของการพัฒนาระหว่างชนชั้นกลางกับรัฐและ