68 ถกเถียงวัฒนธรรม
ปลายปี พ.ศ.2500 นั้ นเอง ม.ร.ว คึกฤทธิ์ ปราโมช ต้องถึงกับลุกขึ้นมาเขียนเรื่อง
ฝรั่งศักดินา (2511) เป็นตอนๆ ลงพิมพ์ในหนังสือพิมพ์สยามรัฐรายวัน เพื่ อเน้นย�้ำ
ให้เห็นถึงอุดมคติของวัฒนธรรมศั กดินาของตะวันตก และอาจจะเป็ นความพยายาม
โต้แย้งอ้อมๆ กับความคิดต่างๆ ใน โฉมหน้าศักดินาไทย ก็เป็นได้
นอกจาก โฉมหน้าศักดินาไทย แล้ว ในช่วงทศวรรษที่ 2500 ยังมีงานเขี ยน
ด้ วยทฤษฎีมาร์กซิสต์ของฝ่ายซ้ายเกี่ยวกับสั งคมไทยอีกหลายชิ้น เช่ น วิวัฒนาการ
แห่งสังคมสยาม ของ สรรค์ รังสฤษฎิ์ (2518, พิมพ์ครั้งแรก 2504) แต่ไม่ได้เน้นมิติ
ทางวัฒนธรรมการเมือง จนกระทั่งหลังเหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 จึงมีงานศึกษา
เชิงวัฒนธรรมการเมื องแนวมาร์กซิสต์เพิ่มมากขึ้น โดยเฉพาะงานศึกษาวรรณกรรม
เช่น วรรณคดีของปวงชน ของ ชลธิรา กลัดอยู่ (2517) เป็นต้น แต่หลังจากนั้น
แนวความคิดของทฤษฎีตะวันตกกระแสหลักอื่นๆ จะเข้ามามีอิทธิพลต่อการศึกษา
วัฒนธรรมในสังคมไทยแทนที่ โดยเฉพาะการศึกษาวั ฒนธรรมในแนวของกลุ่มที่ 2
และ 3 ดั งกล่าวไปแล้วข้างต้น ตลอดช่วงทศวรรษที่ 2520 และ 2530
จนกระทั่ งแนวความคิดทางวัฒนธรรมจากตะวั นตกเหล่านั้น เริ่มถูกท้าทาย
จากการศึกษาวัฒนธรรมการเมื อง ซึ่งถูกรื้อฟื ้นขึ้นมาใหม่ ในช่วงหลังทศวรรษ
ที่ 2530 เมื่อมีความพยายามปรับเปลี่ยนความเข้าใจวัฒนธรรม จากความหมาย
เชิงสัญลักษณ์ มาเป็นวาทกรรมมากขึ้ น หลังจากการน�ำเสนอแนวความคิดเรื่อง
วาทกรรมของ Michel Foucault (1972) ต่อวงวิชาการไทย ซึ่งค่อยๆ เริ่มมาตั้งแต่
ช่วงกลางทศวรรษที่ 2520 แต่กว่าจะมีการน�ำมาใช้วิจัยสังคมไทยอย่างจริงจัง ก็ต้อง
ใช้เวลาอีก 10 ปีต่อมา ซึ่งสะท้อนให้เห็นอย่างชัดเจนว่า ความเข้าใจวัฒนธรรมของกลุ่ม
ศึกษาก่อนหน้านี้ ยังคงมีอิทธิพลต่อการวิจัยวัฒนธรรมกระแสหลักอยู่อย่างต่อเนื่อง
และสามารถทนทานต่อการท้าทายใหม่ๆ ได้เป็นอย่างดี นอกจากนั้นแนวความคิด
ของ Foucault ยังค่อนข้ างซับซ้ อน จึงมักจ� ำกัดอยู่ เฉพาะในวงการศึกษา เพื่ อท�ำ
วิทยานิพนธ์ระดั บบัณฑิตศึกษาเป็นส่วนใหญ่
Michel Foucault เป็นนักคิดชาวฝรั่งเศส และเป็นผู้บุกเบิกกระบวนทัศน์ใหม่
ที่เรียกว่าความคิดแบบวัฒนธรรมการสร้างนิยม (Cultural Constructivism) ด้วยการ