งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 59
การศึ กษาความหมายเชิงสั ญลักษณ์ในบริบททางสังคม แนวทางนี้มี
ความเข้าใจวัฒนธรรมร่วมกั นในแง่ของความหมายเชิงสัญลักษณ์ ที่แฝงอยู่ใน
ความคิด พิธีกรรม และกระบวนการทางวัฒนธรรมต่างๆ ซึ่งมักจะปรับเปลี่ยนไปได้
ตามบริบทของการเปลี่ยนแปลงทางสังคม แต่จะมีความเข้าใจในความหมายทาง
วัฒนธรรมแตกต่างกันไป ตามความหลากหลายของแนวความคิดและทฤษฏีที่
ใช้ในการวิ เคราะห์ และความหลากหลายของเนื้อหาทางวัฒนธรรมที่ศึกษาด้วย
ส่วนใหญ่แล้วการศึกษาจะเน้นเนื้อหาหลักเกี่ยวกับความเชื่อและพิธีกรรม ขณะที่
บางส่วนจะหันไปสนใจศึกษาศิลปะการแสดง
การศึกษาตามแนวทางนี้ เริ่มปรากฏชัดเจนขึ้นในช่วงปลายทศวรรษที่ 2520
เมื่อ ฉลาดชาย รมิตานนท์ ได้น�ำเสนอผลงานวิ จัยชิ้นส�ำคัญเรื่อง ผีเจ้านาย ในปี
พ.ศ.2527 ด้วยการวิเคราะห์ความหมายของวัฒนธรรมความเชื่อในสังคมเชียงใหม่
เกี่ยวข้องกับการนับถือผีประเภทหนึ่ง ซึ่งเป็นความเชื่อดั้งเดิมในท้องถิ่นภาคเหนือ
ที่เรียกว่า “ผีเจ้านาย” ความเชื่ อนี้ มีลักษณะทั่ วไปของการนับถื อสิ่งศักดิ์ สิทธิ์
เหนือธรรมชาติ ที่มีบทบาทเกี่ยวข้องกับการอารักษ์ดูแลในพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่ง และมี
การทรงเจ้าเข้าผีเป็ นองค์ประกอบเชิงพิธีกรรมส�ำหรับเชื่อมโยงผู้คนกับความเชื่อนั้น
ในการศึกษาครั้งนี้ ฉลาดชาย จะเน้นการวิเคราะห์ความเชื่อและพิธีกรรม
เฉพาะด้านของความหมาย ในความรู้สึกนึกคิดของผู้ คน ที่ยังคงศรัทธาความเชื่อนี้
อยู่ในปัจจุบัน ด้ วยการใช้แนวความคิดการหน้าที่นิยมมาช่วยในการอธิบาย ซึ่ง
ช่วยให้ฉลาดชายสามารถสรุปได้ว่า ผู้คนทั้งหลายที่ยังคงมีศรัทธาต่อความเชื่อและ
พิธีกรรมนี้ไม่ได้งมงาย แต่มีความเชื่อที่ยืดหยุ่น เพราะการทรงเจ้ามีบทบาทหน้าที่
เป็นเพียงทางเลือกหนึ่ง ที่เข้ ามาช่วยแก้ปั ญหาความวิตกกังวลของปัจเจกชน
ทั้งหลาย ในการเผชิญกับปัญหาเกี่ยวกับช่องว่างต่างๆ ที่เกิดขึ้นในสังคมปัจจุบัน
โดยเฉพาะปัญหาความเหลื่อมล�้ำในการเข้าถึงทรัพยากรทางเศรษฐกิจและการรักษา
พยาบาล ตลอดจนความขัดแย้งในครอบครั ว ซึ่งเกิดขึ้นท่ามกลางการเปลี่ยนแปลง
ทางสังคมและเศรษฐกิจ