งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 57
จนกลายเป็นข้อจ�ำกัดในการศึ กษาวัฒนธรรมของกลุ่มก่อนหน้านี้ดั งกล่าวไปแล้ว
จากความสนใจในบริบทเช่นนี้เอง นักวิจัยวัฒนธรรมของไทย จึ งเริ่มมองเห็น
การเปลี่ยนแปลงความหมายในวัฒนธรรมมากขึ้น เมื่อประกอบกับการผสมผสาน
ความคิดของ Max Weber เสริมเข้าไปอีก ก็ยิ่งท�ำให้เข้าใจความหมายในลักษณะ
ที่สามารถลื่นไหลไปได้ตามบริบทอีกด้วย ทั้งนี้เพราะ Max Weber (1958) จะเน้น
ความส�ำคัญของผู้คนในวัฒนธรรม ในฐานะผู้กระท�ำการซึ่งมีความรู้สึกนึกคิด
จึงสามารถตีความหมายวัฒนธรรมให้ปรับเปลี่ยนไป ตามบริบทของความสัมพันธ์
ที่เปลี่ ยนแปลงได้
งานวิจัยชิ้นแรกๆ ของนักวิจัยชาวไทย ที่ตระหนักถึงความส�ำคัญของบริบท
ทางสังคมก็คือ งานของ ม.ร.ว อคิน รพี พัฒน์ (2518) เรื่อง สังคมไทยในสมัย
ต้นรัตนโกสินทร์ พ.ศ.2325-2416 ซึ่งเขียนเป็นวิทยานิพนธ์ปริญญาโทในช่วงปี
พ.ศ.2510 และมาแปลและพิมพ์ เป็นภาษาไทยในปี 2518 งานชิ้นนี้เสนอข้อถกเถียง
ที่ส�ำคัญเกี่ยวกับ การวิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงระบบอุ ปถัมภ์และโครงสร้างชนชั้น
ในสมัยรัตนโกสิ นทร์ตอนต้น ด้ วยการอธิบายว่า การจัดระเบียบทางสังคมอย่าง
เป็นทางการในยุคนั้ น ตั้งอยู่บนพื้นฐานความคิดและการให้ ความหมายในสั งคม
ที่ยึดโยงอยู่กับความคิดเรื่องบุญบารมีและยศถาบรรดาศักดิ์ ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึง
ล�ำดับชั้ นทางศีลธรรม ที่ด�ำรงอยู่ภายใต้บริบทของการควบคุมก�ำลังคน เมื่อบริบท
เปลี่ยนแปลงไปจากการขยายตัวของการค้ าระหว่างประเทศ จนมีชาวจีนอพยพเข้า
มามากขึ้น ก็จะมีผลให้ระบบอุปถัมภ์ เปลี่ยนแปลงไปสู่แบบที่ไม่เป็นทางการมากขึ้น
และไม่ยึดติดอยู่ กับล� ำดับชั้นทางศี ลธรรมอีกต่ อไป แต่กลั บน�ำไปสู่ การช่วงชิง
อ�ำนาจในหมู่ชนชั้ นขุนนางแทน งานชิ้ นนี้ได้ยืนยันให้ เห็นอย่างชัดเจนว่า คนใน
สังคมสามารถตีความหมายของความสั มพันธ์ ทางสังคมเปลี่ ยนแปลงไปได้ ตาม
การเปลี่ยนแปลงของบริบทในสังคมนั้นเอง ในปี พ.ศ.2527 นิธิ เอียวศรีวงศ์ ก็ใช้
แนวทางเดียวกันนี้วิเคราะห์ระบบคุณค่าในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ว่าก่อตัวขึ้น
มาจากบริบทของการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ จึงอาจถือได้ว่า งานทั้งสองชิ้นนี้
เป็นผลงานที่บุกเบิกความเข้าใจความหมายของวัฒนธรรมที่ยึดโยงอยู่กับบริบทใน
ช่วงแรกๆ