งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 49
วัฒนธรรมทั้งสอง จึงแสดงให้เห็นว่า การศึกษาวัฒนธรรมกลุ่มนี้ ไม่ได้ ยึดติ ดมิติ
หรือกรอบอย่างตายตัว แต่ให้ความส�ำคัญกับการเปลี่ยนแปลงทางประวัติศาสตร์
ของวัฒนธรรม ซึ่ งเน้นถึงความเคลื่อนไหวและพลวัตของวัฒนธรรม ในฐานะที่เป็น
พลังหรือศักยภาพ ที่ช่วยให้สามารถปรับตั วกับระบบนิเวศต่างๆ ได้ ภายหลังจึง
ปรับเปลี่ยนการมองวั ฒนธรรมในแง่นี้ว่าเป็นภูมิปัญญาในระยะต่อมา
เมื่อมีการปรับเปลี่ยนมุ มมองส�ำนึกร่วม ในนัยที่เป็ นภูมิปั ญญามากขึ้น
การศึกษาวัฒนธรรมกลุ่มนี้ก็ได้แตกตัวออกไปอี กหลายแนวทางด้วยกัน
แนวทางแรกอาจจัดอยู่ใน “ แนวนิเวศวัฒนธรรม ” ซึ่งเน้นพลั งหรื อ
ศักยภาพของวัฒนธรรม ในแง่ที่เป็นส�ำนึกร่วมกันของชุ มชนหรือหน่วยทางสั งคม
ในระดับท้องถิ่น ที่สามารถผสมผสานกันอย่างกลมกลืนภายใน จนกลายเป็นพลัง
ทางภูมิปัญญา ในการก่อตัวขึ้นเป็ นกลไกเชิงสถาบัน ที่ ประกอบด้วยกฎเกณฑ์
และองค์กรทางสังคม ซึ่งมีหน้าที่ ส�ำคัญในการปรับตัวกับระบบนิเวศ ที่ เป็นเสมือน
สภาวะแวดล้อมของหน่วยท้องถิ่นนั้น
แนวทางนี้ได้รับอิทธิพลทางความคิด แนวนิเวศวัฒนธรรม (Cultural Ecology)
จากส�ำนักมานุษวิทยาอเมริกัน ซึ่งมีพื้นฐานความคิดแบบหน้าที่นิยมอย่างชัดเจน
จึงมักจะเน้นเอกภาพและความกลมกลืนภายในหน่วย จนอาจท�ำให้ละเลยมิติของ
ความหลากหลายทางชาติพันธุ์ รวมทั้งมิติทางประวัติศาสตร์ ที่ เคยเป็นองค์ประกอบ
ส�ำคัญของกลุ่มศึกษาวัฒนธรรมท้องถิ่นกลุ่มนี้ไปบ้าง แต่ในระยะหลังจะหันมาให้
ความส�ำคัญกับองค์ กรทางสังคม ในลักษณะที่สามารถขยายตัวในรูปของเครือข่าย
มากขึ้น แนวทางนี้ มีอิทธิพลต่อนักพัฒนาชุมชนขององค์กรพัฒนาเอกชนอย่างมาก
เพราะมีการน�ำไปปรับใช้ในการพัฒนาอย่างกว้างขวาง จนกลายเป็นกระแสความคิด
หลักในการพัฒนาอยู่ ช่วงเวลาหนึ่ง ที่เรียกว่า แนววัฒนธรรมชุมชน ซึ่งเน้น
ศักยภาพในภูมิปัญญาของชุมชน พื้นฐานความเชื่อ และความสั มพันธ์ในชุมชน
ในฐานะที่เป็นพลั งในพัฒนาและการจั ดการแก้ไขปัญหาของตนเอง
ความเข้าใจวั ฒนธรรมตามแนวทางนี้ แม้จะเน้นวัฒนธรรมชุมชน เช่นเดียวกับ
การศึกษาในกลุ่มแรก แต่จะไม่ได้เน้นเฉพาะระบบคุณค่าเท่านั้น หากจะสนใจ