งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 47
แม้กระแสความคิดดังกล่าวจะมีที่มาในบริบทของสังคมไทยอยู่แล้ว แต่ก็
สอดรับกับกระแสที่เกิดขึ้นในสังคมตะวั นตกด้วยเช่นกัน เพราะคล้องจองกับความคิด
ของนักมานุษยวิทยาชาวอเมริกันชื่อ Robert Redfield (1897-1958) ซึ่ งเสนอให้
นักมานุษยวิทยาศึกษาสังคมชาวบ้านเพิ่มเติมจากที่เคยเน้นศึกษาแต่สังคมชุมชน
บุพกาล โดยตั้งข้อสังเกตว่ามีความตึงเครี ยดแฝงอยู่ ระหว่างวัฒนธรรมหลวง (Great
Tradition) ของสังคมรัฐที่ซับซ้อน กับวั ฒนธรรมท้องถิ่น (Little Tradition) ของชุมชน
ชาวบ้าน (Peasant Community) เพราะวัฒนธรรมหลวงก�ำลังพยายามขยายอิ ทธิพล
ครอบง�ำวัฒนธรรมชาวบ้านอยู่ตลอดเวลา
ในบริ บทของกระแสการเผชิญหน้ ากั น ระหว่างวัฒนธรรมหลวงและ
วัฒนธรรมชาวบ้านนี้เอง ที่ผลักดันให้เกิ ดการค้นคว้าวิจัยอย่างต่อเนื่อง ในงานของ
นักวิจัยวัฒนธรรมท้องถิ่นคนส�ำคัญ คือ ศรีศักร วัลลิโภดม ผู้ซึ่งน�ำวิชาโบราณคดี
และมิติทางประวัติศาสตร์มาช่วยในการศึกษาชี วิตวัฒนธรรมของชุ มชนชาวบ้าน
โดยเฉพาะในภาคอีสาน จนสามารถอธิบายความเคลื่อนไหวและศักยภาพของ
วัฒนธรรมในด้านการผลิตและการด�ำรงชีพ บนพื้ นฐานความเชื่อและความสัมพันธ์
ร่วมกัน ของกลุ่มชนหลากหลายชาติพันธุ์ ที่ ช่วยให้ท้องถิ่นสามารถปรับตั วกับ
การเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศ ในช่วงเวลาต่างๆ ที่ ผ่านมาในประวั ติศาสตร์
ดังจะเห็นได้ชัดเจนในหนังสือเรื่อง “แอ่งอารยธรรมอีสาน” (2533)
กลุ่มศึกษาวัฒนธรรมท้องถิ่นเช่นนี้มีลักษณะร่วมกันหลายประการด้วยกัน
เริ่มตั้ งแต่มีความเข้าใจวัฒนธรรมคล้ายคลึงกัน และแตกต่างจากลุ่มศึ กษาแรก
อย่างชัดเจน กล่าวคือ แทนที่จะเข้าใจว่าวัฒนธรรมเป็นคุณค่าพื้นฐานดั้งเดิม หรือ
เป็นรากเหง้าของกลุ่มชน ที่สามารถด�ำรงอยู่ได้อย่างมั่นคงและไม่เปลี่ยนแปลง
ก็จะหันมามองว่า วัฒนธรรมเป็นส�ำนึกร่วมกัน ที่ ยึดโยงอยู่กับโครงสร้างและ
ความสัมพั นธ์ทางสังคม ซึ่งช่วยผนึกให้ส่วนต่างๆ ของสังคมอยู่รวมกันได้อย่างเป็น
ระบบและกลมกลืน ความเข้าใจวัฒนธรรมเช่นนี้ยังมีส่วนอย่างส�ำคัญในการมอง
วัฒนธรรมในฐานะที่เป็น กลไกทางสังคม ซึ่งเห็นอย่างชัดเจนจากหนังสือของพั ทยา
สายหู เรื่อง “ความเข้าใจเกี่ยวกั บกลไกทางสังคม” (พัทยา 2516)