46 ถกเถียงวัฒนธรรม
ต่างๆ ของประเทศไทย และบันทึกเรื่ องราวและลักษณะ “แปลกประหลาด” ของ
กลุ่มชนชาติต่างๆ เช่น บันทึกของขุนประชาคดีกิจ (2428) เรื่อง “ว่าด้วยประเภทของ
คนป่าหรือข้าฝ่ายเหนื อ” และ บันทึกของหลวงบริพันธุรารัตน์ (Boriphanturarat 1923)
เรื่อง “ชาติแม้ว” นอกจากนี้ยังมีบันทึกท�ำนองเดียวกันนี้อีกจ�ำนวนมาก และภายหลัง
ได้ถูกน�ำมาพิมพ์รวมกันในหนังสือชุด “ ลัทธิธรรมเนียมต่างๆ” ของกรมศิลปากร
ซึ่งธงชัย วินิจจะกุลได้วิเคราะห์ไว้อย่างน่าสนใจว่า บันทึกเหล่านั้นเป็ นความพยายาม
ของชนชั้นน� ำจากส่วนกลาง ในการแยกแยะกลุ่มชนต่างๆ ในชาติ เสมือนเป็ น
“คนอื่น” ที่อยู่ในประเทศเดียวกัน แต่แตกกันตามระดับวิวั ฒนาการของความเจริญ
จากคนป่า มาเป็นคนบ้านนอก ส� ำหรับคนกรุง ซึ่งมีความเจริญมากกว่า จึงควรมี
อ� ำนาจปกครอง (Thongchai 2000)
หลังจากปี พ.ศ.2510 งานวิจัยของกลุ่มท้องถิ่นนี้จะได้รับอิทธิพลความคิด
ทางวัฒนธรรมจากตะวันตกมากขึ้น เพราะมีนักวิชาการอาชีพมาสืบสานต่อ ด้วย
การไปร�่ำเรียนวิชามานุษยวิ ทยามาจากประเทศตะวันตกโดยตรง จนได้รับอิทธิพล
ของต่างประเทศชั ดเจน คนส�ำคัญในรุ่นแรกนี้ได้แก่ สนิท สมัครการ พัทยา สายหู
และสุเทพ สุ นทรเภสัช ทั้งสามท่านล้วนให้ความส�ำคัญกับการศึกษากลุ่มชาติพันธุ์
ในท้องถิ่นต่างๆ ในวิทยานิพนธ์ปริญญาเอก สนิท สมัครการศึกษาสังคมไทยพวน
ส่ วนพัทยา สายหู ศึกษาชุมชนมุสลิมในภาคใต้ และสุเทพ สุนทรเภสัชศึกษาสั งคม
มุสลิมในเชียงใหม่
ส� ำหรับการวิ จัยภาคสนามต่ อๆ มาจะเน้นการศึกษาสังคมชาวบ้ าน
ดังตัวอย่างหนังสือของสุเทพ สุนทรเภสัช เรื่อง “สังคมวิทยาหมู่บ้านภาคตะวันออก
เฉียงเหนือ” (2511/2548) ซึ่งนอกจากจะเน้นความแตกต่ างทางวัฒนธรรมใน
หมู่บ้านอีสานกั บภาคกลางแล้ว ยังชี้ให้เห็นถึงความหลากหลายทางชาติพันธุ์
ที่อาศัยอยู่ ร่วมกันอย่างผสมผสานในท้องถิ่นด้ วย นัยส�ำคัญของหนังสือเล่มนี้จึง
สะท้อนถึงการสานต่อกระแสความคิดท้ องถิ่น ที่ ต้องการชี้ความแตกต่ างและ
การขัดกัน ระหว่างวัฒนธรรมท้องถิ่นและวัฒนธรรมของชาติ โดยเฉพาะการเชื่อมโยง
กั บความคิดอาณานิคมภายใน ที่สะท้อนถึงความพยายามของวัฒนธรรมส่วนกลาง
ในการครอบง�ำท้องถิ่นต่างๆ ภายในรัฐชาติ