งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 215
ใต้ระบบคิด (episteme) เดียวกับสิ่งที่มันขัดแย้งด้วย เช่น ในขณะที่กระแสภูมิปัญญา
ต่อต้านกระแสทุนนิยมหรือโลกาภิวัฒน์ ขณะเดียวกันตัวมันเองก็เป็นสิ่งที่ถูกพูดถึง
ทั่วโลก (โลกาภิวัฒน์แบบหนึ่ง) ตัวอย่างเช่น การรื้อฟื้นศิลปะพื้นบ้านหลายกรณี
ชี้ให้เห็นว่า จะประสบความส�ำเร็จได้ก็ต่อเมื่อสามารถปรับตั วได้ดีกับเศรษฐกิจ
การตลาดซึ่งเป็นสิ่งที่กระแสภูมิปัญญาปฏิเสธมาตั้งแต่ต้น ดังนั้นงานศึกษาต่อไป
อาจจะเริ่มจากการตั้งค�ำถามเชิงปฏิ บัติการของภูมิปัญญาท้องถิ่นในฐานะที่เป็น
ส่วนหนึ่งของสังคมไทยและ/หรือมิติของโลกาภิวัฒน์ว่ ามีปฏิบัติการต่อกันอย่างไร
(โดยไม่มีค�ำตอบแบบส�ำเร็จรูปรออยู่ในตอนท้ายของงาน)
ส่วนแนวทางประวัติศาสตร์ท้องถิ่นมีความน่ าสนใจหลายประการกล่าว คือ
เป็นงานศึกษาที่ค�ำนึงถึงบริบททางประวัติศาสตร์ที่แตกต่างกัน โดยเฉพาะงานใน
ภาคกลางจะเห็นความหลากหลายของกลุ่มชาติพันธุ์ซึ่งเป็นกลุ่มคนดั้งเดิมในเกือบ
ทุกพื้นที่ จึงเป็นการตอกย�้ำประเด็นที่มีความส�ำคัญอย่ างยิ่งในการศึกษาวัฒนธรรม
กับการพัฒนา คือ การพัฒนาที่เน้นถึงความหลากหลาย (diversity) ของวัฒนธรรม
ส่วนหนึ่งของงานศึกษาพยายามชี้ ว่านโยบายการพัฒนาที่ มองไม่เห็นความ
หลากหลายน�ำไปสู่ปัญหาอย่างไร และยังย�้ำถึงการสร้างและการคงอยู่ของสังคม
เริ่มต้นมาจากความหลากหลาย ซึ่งประเด็นที่ไม่รู้เรียกได้ว่าเป็นภูมิปัญญาหรือไม่
ก็คือคนสมัยก่ อนอยู่ร่วมกันบนความหลากหลายด้วยความสัมพันธ์ประเภทไหน
ต่างจากสมัยปัจจุบันที่เราถูกท�ำให้เหมือนกันทั้งค่านิยมในการบริโภค ศาสนา เชื้อชาติ
แต่ก็ทะเลาะกันมากขึ้ น นอกจากนี้งานในกลุ่มนี้ส่วนหนึ่งเป็นการศึกษาจากมุมมอง
ของคนใน (emic view) จึงไม่ต้องถามต่อว่าศึกษาแล้วใครได้ประโยชน์ ศึกษาแล้ว
จะอยู่บนหิ้งหรือไม่ เพราะทั้งระหว่างศึกษาและเมื่อศึกษาเสร็ จ ผู้ศึกษาซึ่งเป็นคน
ได้ประโยชน์ตลอดทั้งกระบวนการ อย่างไรก็ตามแม้ว่าการศึกษาแนวนี้เจ้าของ
วัฒนธรรมจะเป็นผู้ด�ำเนินการเอง หากแต่นักวิจัยหรื อนักศึกษาที่สนใจวิธีการ
ดังกล่าวก็ยังมีความจ� ำเป็ นอยู่แต่ในสถานะของผู้เชื่อมโยงแนวคิดและชั กชวนให้เกิด
การวิเคราะห์และตั้งค�ำถามต่อไป