210 ถกเถียงวัฒนธรรม
กระบวนการที่เกี่ยวข้องกับการกระบวนการเรียนรู้และเป็นการเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง
ซึ่งอาจเรียกได้ว่าเป็น situated knowledge หมายความว่า เป็นความรู้ที่ขึ้นอยู่กับ
การปรับเปลี่ยนความสัมพั นธ์เชิงอ�ำนาจเป็นเรื่องของระบบคุณค่า กฎเกณฑ์ และ
สิ ทธิ (อานันท์ กาญจนพั นธุ์, 2544) ส�ำหรับตัวอย่างงานศึกษาที่เกี่ยวข้องกับประเด็น
ดังกล่าว มีงานของปิ่นแก้ว เหลื องอร่ามศรี (2539) เป็นต้น
ส�ำหรับแนวความคิดในกลุ่มนิเวศวิทยาท้องถิ่นและนิเวศวิทยาการเมืองกับ
การศึกษาวัฒนธรรมและการจัดการทรัพยากรนี้มีจ�ำนวนงานวิจัยไม่มาก แต่งาน
ที่ปรากฎได้น� ำเสนอประเด็นที่น่าสนใจ และการกล่าวถึงประเด็นความเคลื่อนไหว
ในหัวข้อนี้ มิได้หมายความถึงขบวนการเคลื่อนไหวเชิงรูปธรรมของกลุ่มคนเท่านั้น
แต่หมายรวมถึงการเคลื่อนไหวผ่านการตั้งค�ำถามต่อประเด็นความรู้ที่ครอบง�ำ
วิถีชีวิตและส่งผลต่อการด�ำเนินชีวิ ตของชาวบ้าน อันน�ำไปสู่การเคลื่อนไหวประเด็น
สิ ทธิของชุมชน ตัวอย่างที่น่าสนใจคือ งานศึกษาของปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี (2539)
ได้เสนอมิติในการท�ำความเข้าใจองค์ความรู้ของท้องถิ่น โดยกล่าวถึง แนวคิดใน
2 กระแส ที่อธิบายความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ และสิ่งแวดล้อมผ่านข้อถกเถียง
ระหว่างปรัชญาตะวันตกกับตะวันออก หรือความรู้แบบสมัยใหม่กับความรู้ท้องถิ่น
ทว่าการกลับมาสนใจ “องค์ความรู้ท้องถิ่น” เป็นการศึกษา “ความรู้” ที่มีเป้าหมาย
ทางสังคมคื อเป็นชุดของความคิดในการให้ความหมายต่อโลกและสิ่งแวดล้ อม
ตลอดจนแนวปฏิบัติตนที่ท�ำให้เขาอยู่ รวมกับธรรมชาติ ได้อย่างสอดคล้ อง นอกจาก
ความไม่ลงรอยในตัวองค์ความรู้ทั้ง 2 กระแสเองแล้ว งานชิ้นนี้ยังได้สะท้อนว่าเป็น
ผลมาจากความขัดแย้งเชิงอ�ำนาจเศรษฐกิจและการเมือง ในการจั ดการและควบคุม
ทรัพยากรธรรมชาติ ระหว่างรัฐ กลุ่มทุนและคนท้องถิ่นซึ่งมีความหลากหลายทาง
ชาติพันธุ์และทรัพยากรสูงและการไม่ ยอมรับองค์ ความรู้ของชาวท้องถิ่นพื้นเมือง
สื บเนื่องมาจากความขัดแย้งในผลประโยชน์ทางการค้ าและการควบคุมการใช้
ประโยชน์จากทรั พยากรโดยรัฐ (Morris,1986 อ้างในปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี, 2539)
งานศึกษาชิ้นเดียวกั นกล่าวถึง งานศึกษาความรู้นิเวศน์ท้องถิ่น ท่ามกลาง
ความขั ดแย้งในการแย่งชิงทรัพยากรในปัจจุบันว่า มีฐานะ 2 ประการคือ ประการ