212 ถกเถียงวัฒนธรรม
ของชาวบ้านคลองด่าน เรื่องโครงการวิจัยพลวัติประวัติศาสตร์ท้ องถิ่นท่ ามกลาง
กระแสการเปลี่ยนแปลง ต�ำบลคลองด่าน (เรวดี ประเสริฐสุขและคณะ, 2546)
ได้สะท้ อนการท�ำงานของแนวคิ ดไว้อย่ างน่าสนใจ 3 ประการคือ ประการแรก
เป็นแนวคิดที่ให้ความส�ำคัญกับผู้ใช้ทรัพยากรโดยตรง กล่าวคือ ให้ความส�ำคัญกับ
คนท้องถิ่นในฐานะผู้แสดงหลัก ประการที่สอง เน้ นการวิเคราะห์เชื่อมโยงโครงสร้าง
ทางเศรษฐกิจและการเมืองระดับจุ ลภาคถึ งมหภาค (ท้องถิ่น-ชาติ -โลก) ภายใต้
ข้ อเท็จจริงที่ว่านโยบายการจัดการทรั พยากรไม่ได้ถูกด� ำเนินอย่างเป็นอิสระ และ
ประการสุดท้าย ให้ความส�ำคัญกับมิติทางประวัติศาสตร์ของท้องถิ่นเพื่อเป็ นพื้นฐาน
สร้างความเข้าใจร่วมกันต่อสภาพปัจจุบัน
งานศึกษาเรื่องการรับมือกับปัญหาการเปลี่ยนแปลงทางสภาพสิ่งแวดล้อม
ศึกษากรณีหมู่บ้านกะเหรี่ ยงคลิตี้ล่าง จังหวัดกาญจนบุรี (จีราวรรณ บรรเทาทุกข์, 2547)
เป็นงานศึกษาที่สะท้อนการวิ เคราะห์เชิงวาทกรรมเพียงไม่กี่ชิ้นที่พบในภาคกลาง
อาจจะเนื่องมาจากความยากในการท�ำความเข้าใจแนวการวิเคราะห์เชิงปรัชญาที่มี
ลั กษณะนามธรรมสูง หากแต่มีความส�ำคัญอย่างมากในการศึกษาความเคลื่อนไหว
และการนิยามวัฒนธรรมทั้งในบริบทเชิงพื้นที่และช่วงเวลาที่แตกต่างกัน
งานศึ กษาทั้งในและต่างประเทศหลายชิ้ นได้ สะท้อนว่า การวิ เคราะห์
วาทกรรมมีความส�ำคัญอย่างยิ่งต่อการศึกษาด้านการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ
และสิ่งแวดล้อมโดยเฉพาะในประเทศโลกที่ สาม ที่ถูกครอบง�ำเชิงความรู้ และ
ความจริงตลอดระยะเวลาของการพั ฒนาเปลี่ยนแปลงดังกล่าวหากแต่ก้าวไป
ไม่พ้นจากการอธิบายเชิงปรากฏการณ์คือ ยังคงมีลักษณะของการมุ่งการบรรยาย
สถานการณ์มากกว่าการวิเคราะห์และวิพากษ์ ซึ่งส่วนหนึ่งอาจเกี่ยวข้องกับธรรมชาติ
ของแต่ ละศาสตร์ที่มีวิธีการอธิบายแตกต่ างกัน อย่างไรก็ ตามส�ำหรับการศึกษา
เชิงวาทกรรม งานศึ กษาจ�ำนวนหนึ่ งน� ำเสนอเฉพาะการสร้างความหมาย
ของค�ำหรือแนวคิ ดโดยกลุ่มคนต่างๆ เพียงมิติเดียว จึงท�ำให้เป็นข้อจ�ำกัดในการ
หยิบยกมาอ้ างอิงในการศึกษาครั้งนี้ที่ก�ำหนดโจทย์เชิงพื้นที่เป็นหลัก แต่การ
หยิบปรากฏการณ์เชิงพื้นที่ เช่ น ปั ญหาสิ่งแวดล้อม หรือ ปัญหาที่สืบเนื่องจาก