งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 213
โครงการขนาดใหญ่ต่างๆ และวิ เคราะห์ เชิงวาทกรรมกลับเป็นงานที่น่ าสนใจและ
เป็นประโยชน์ต่อการเคลื่อนไหวของกลุ่มที่ถูกมองว่าเป็นชายขอบอย่างยิ่ง
งานศึ กษากล่าวถึงข้อเสนอของ Foucault ในเรื่อง “ความรู้และอ� ำนาจ”
ว่าเป็นสิ่งที่ ไม่อาจแยกออกจากกัน ข้อเสนอดั งกล่าวน�ำไปสู่การตั้งค� ำถามกับ
วิทยาศาสตร์ ซึ่งในยุคสมัยใหม่ถือว่าเป็นชุดความรู้ ที่อยู่สูงสุดของความรู้ทั้งปวง
เนื่องจากปลอดค่านิยม แต่ Foucault กลับแสดงให้เห็นว่าเป็ นชุดความรู้ที่ให้
ประโยชน์กับกลุ่มชนชั้นน�ำในสังคม เช่นเดียวกับนักคิดหลั กสมัยใหม่อีกท่าน Lyotard
กล่าวถึงการสร้างความรู้ในยุคหลังใหม่ว่า มี ความจ�ำเป็นต้องปรับปรุงทั ศนะต่อ
ความรู้ให้สอดคล้องกับการเปลี่ ยนแปลงที่ก�ำลังก้าวเข้ามา พร้อมทั้งวิพากษ์ความ
รู้ยุคสมัยใหม่ว่ า ไม่อาจยึดถือได้ เนื่องจากเหตุผลด้ านความชอบธรรมใน 2 ประการ
คือ ประการแรก ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ที่เคยถูกมองว่าเป็นความรู้สูงสุดในสมัย
ใหม่ ไม่ใช่ความรู้แบบเดียวแต่ยังมีความรู้แบบอื่นๆ ด้วย ประการที่สอง เรื่องเกณฑ์ที่
ใช้ตัดสินว่าอะไรเป็ น หรือไม่เป็นความรู้ เป็นเกณฑ์เดียวที่ผู้ปกครองใช้ตัดสินว่าอะไร
เป็นความยุติธรรมในการบังคับใช้กฎหมาย ดังนั้นความรู้ วิทยาศาสตร์ตามทัศนะนี้
จึงเป็นความรู้ ที่เจือปนไปด้วยการเมืองและจริยธรรม (อ้างใน จันทนี เจริญศรี, 2544)
จากข้ อเสนอดังกล่าว น�ำไปสู่การเปิดพื้ นที่การเคลื่อนไหวของชุดความรู้
อื่นๆ ซึ่งนักวิจัยที่ใส่ใจกับการแสวงหาความจริงอาจจะพบกับความซับซ้อนหลาย
ประการในการท�ำความเข้าใจการด�ำรงอยู่ของวัฒนธรรมหนึ่งๆ เนื่องจากมนุษย์ใน
แต่ละสังคมวัฒนธรรมอาจถูกท�ำให้เชื่อโดยความรู้ชุดใดชุดหนึ่งผ่านการแพร่กระจาย
ตามช่องทางสื่อสารประเภทต่างๆ พร้อมกับสภาวะแวดล้อมได้สร้ างให้รับความรู้
ดังกล่าวได้โดยไม่ มีการตั้งค�ำถามเพราะมีค�ำตอบให้เบ็ ดเสร็จ ขณะเดียวกันพิจารณา
อีกด้านหนึ่งเป็นความจริงที่ ว่า ความรู้ที่เกิดขึ้นจะถูกใช้ประโยชน์ในสังคมล้วน
เกิดจากการสร้างความหมาย การตีความ และการอธิ บายจากผู้รู้ ผู้เชี่ยวชาญ
ต่างเป็ นความรู้ที่ผ่านการคัดสรรข้อเท็จจริ งเพื่อการให้ เป็นความรู้หลักที่มี
พลังอ�ำนาจและสามารถสร้างความชอบธรรมให้ กับคนบางกลุ่มได้ วิ ธีการตั้ง
ข้อสงสัยเชิ งวิพากษ์เช่ นนี้น�ำไปสู่การท�ำความเข้ าใจปรากฏการณ์ต่ างๆ เช่น