214 ถกเถียงวัฒนธรรม
วาทกรรมการพัฒนา ซึ่งมองว่าเป็นการสร้างความรู้และความจริ งในยุคสมัยใหม่ที่มี
ตะวันตกเป็นเจ้าของความรู้หลั ก และส่งผลอย่างมหาศาลต่อประเทศโลกที่สาม
ตลอดทั้งชุมชนท้องถิ่น จนเกิดเป็นขบวนการเคลื่อนไหวที่ มีรากฐานจากองค์ ความรู้
ผ่านการสร้างเวทกรรมของกลุ่มคนชายขอบในหลากหลายมิติ
4.7 บทสรุปและข้อเสนอแนะ
จากงานศึ กษาประเด็นวัฒนธรรมกับการพั ฒนาในภาคกลางพบว่ า ใน
ระยะหลังของการท�ำงานวิจัยโดยเฉพาะการวิจัยแนวภูมิปั ญญาท้ องถิ่นหรื อ
งานทางเลือกการพัฒนามีอยู่มาก (บางส่วนไม่ได้น�ำเสนอในที่นี้) ซึ่งอาจจะมอง
ว่าเป็นเรื่องน่ายินดีที่กระแสวัฒนธรรมถูกน�ำมาใช้ในงานพัฒนามากขึ้ น หากแต่
เมื่อพิ จารณาถึงมิติการวิเคราะห์ในงานกลุ ่มนี้ จะเห็นว่ายั งคงยึดโยงกับแนวคิด
เสมื อนเป็นสูตรส�ำเร็จที่น�ำไปสู่ทางออก ของปัญหาการพัฒนา หรือนักวิจัยพยายาม
ตั้งค�ำถาม (เชิงยัดเยี ยด) ว่าชาวบ้านจะอยู่ รอดด้ วยภูมิปัญญาท้องถิ่นได้อย่างไร
ซึ่ งอาจจะไม่ต่างกั บแนวทางการวิเคราะห์ในยุคสมัยใหม่ (modernism) เพียงแต่
ตัวแสดงเปลี่ยนจากอุตสาหกรรมเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่น หรือเปลี่ ยนจากบทบาท
ผู้เชี่ยวชาญเป็นชาวบ้านเท่านั้ น
ดังนั้นการศึกษาแนวนี้จึงไปไม่พ้นวิธีการมองเพียงระดับปรากฏการณ์หากแต่
ไม่ได้มีการตั้งค�ำถามต่อหรือไม่สามารถอธิ บายความซับซ้อนในบริบทที่แตกต่างได้
งานศึกษาหลายชิ้นจึงติ ดอยู่ภายใต้กับดั กวิธีคิดแบบคู่ตรงข้ าม (dichotomy)
ตัวอย่างเช่น งานเชิงภูมิปัญญาหลายชิ้นพยายามเสนอภาพของการประสบความ
ส�ำเร็จเป็นค�ำตอบที่เบ็ดเสร็จในตัวเอง โดยขาดการเชื่อมโยงกับสังคมโลก ดังเช่น
ไชยั นต์ รัชชกูล 20 ได้กล่าวไว้อย่างน่าสนใจว่า “แนวคิดภูมิปัญญาชาวบ้านเป็นสิ่งที่
กลับตาลปัตรในตัวเอง (irony) กล่าวคือ สิ่งที่เรียกว่าภูมิปัญญาในปัจจุบันอาจอยู่
20 อ้างในยุกติ มุกดาวิจิตร (2548).อ่าน “วัฒนธรรม” วาทศิลป์และการเมืองของชาติพันธุ์นิพนธ์แนว
วัฒนธรรมชุมชน.กรุงเทพฯ:ฟ้าเดียวกัน .