งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 129
กฎเกณฑ์ดังกล่าว ดังนั้นเรือนที่มีลูกสาวจะผ่านการเป็นเรือนแบบครอบครัวขยาย
แล้วทั้งสิ้น เมื่ อพ้นพั นธะของการอยู่บ้านพ่ อตาแม่ ยายแล้ว ผู้ชายโดยเฉพาะอย่ างยิ่ง
หากเป็นลูกชายคนโตก็พาเมียและลูกกลับเรื อนพ่อแม่ตัวเอง เพราะเมื่อพ่ อแม่
สิ้นอายุขัยกลายเป็นผู้สืบเรือนต่อไป แต่ถ้าหากเป็นลูกชายรองๆ จะแยกเรือนแต่อยู่
ในบริเวณใกล้เคียงกับเรื อนพ่อแม่ ดังนั้นในช่วงหลังการตั้งเรือนจึงเป็นแบบข้างพ่อ
หรืออาจจะกล่าวได้ว่าการตั้งถิ่นฐานหลั งการแต่งงานข้ างฝ่ายหญิงเป็นสภาวะ
ชั่วคราวเท่านั้น ดังนั้นอาจเป็นได้ว่าในบางครัวเรื อนเป็นครอบครัวขยายที่มีทั้ง
ครอบครัวของลูกสาวและของลูกชายอยู่ร่วมกั นเพราะลูกเขยก�ำลังอาสา ส่วน
ลูกชายคนโตผ่านการอาสาและกลับมาอยู่ด้วยเพื่อท�ำการสืบเรือนต่อไปในอนาคต
อย่างไรก็ตาม แบบแผนการตั้งถิ่นฐานดังกล่าวไม่อาจจะเป็นไปได้สมบูรณ์
แบบตามอุดมการณ์ทางวัฒนธรรมเพราะมีความจ�ำเป็นบางอย่ างที่ต้องท�ำให้
ยืดหยุ่น เช่น มีลูกสาวอยู่คนเดียว ลูกเขยเลยต้องมาอยู่ด้วยตลอดไป หรือบางราย
ที่มีพ่อแม่ฝ่ายหญิงมีที่ท�ำกินมากกว่า เมื่อลูกเขยพ้นพั นธะอาสาแล้วก็ให้ลูกเขย
มาตั้งเรื อนอยู่ใกล้ๆ หรือในบางครอบครั วอพยพไปอยู่กับพ่อแม่ (ฝ่ ายชาย) แล้ว
พอพ่อแม่ฝ่ายชายอพยพไปอยู่บ้านอื่น ผู้ หญิงไม่ยอมตามไป ผู้ ชายก็เลยไม่ตาม
พ่อแม่ตัวเองไป หรือกรณียกเว้นอื่นๆ อีกหลายรูปแบบ จากการสุ่มตัวอย่าง 73 ราย
ในชุมชน “หนองเลา” ช่วงเวลาที่มีการศึ กษา ฉวีวรรณ ประจวบเหมาะ และวรานันท์
วรวิศว์ (2543) พบความหลากหลายดังนี้คือ
ภรรยาอยู่เรือนเดิมสามี 21 ราย
สามีภรรยาแยกเรือนอยู่ในหมู่บ้านสามี 18 ราย
สามีไปอยู่เรือนเดิมของภรรยา 8 ราย
สามีภรรยาแยกเรือนอยู่ในหมู่บ้านภรรยา 14 ราย
สามีภรรยาแยกเรือนอยู่ใน หนองเลา 12 ราย
ทั้งนี้พบว่าส่วนใหญ่สามีภรรยาเป็นคนต่างหมู่บ้านกัน
ส�ำหรับเรื่ องความสัมพันธ์และความส�ำคัญของคนในเรือนนั้นไม่ใคร่ ได้มี
การศึกษารายละเอียดมากนัก อาจจะเป็นเพราะว่าเรื่องนี้มองเห็นค่อนข้ างยาก