130 ถกเถียงวัฒนธรรม
เพราะเป็นเรื่ องในครัวเรือน โอกาสสังเกตและซักถามค่อนข้างล�ำบาก และการเข้าใจ
ความสัมพันธ์ของสมาชิกใน “เรือน” หนึ่ง ใช่ว่าจะสามารถเหมารวมว่าเข้าใจ
ความสัมพั นธ์ในอีกเรื อนได้เนื่องจากมี ความหลากหลายสูงภายในชุมชน แต่พอจะ
จับใจความจากงานของฉวีวรรณและวรานันท์ (2543) ได้ว่าเรือนลาวโซ่งท�ำหน้าที่
เหมือนครอบครัว หรือ ครัวเรือน ในสังคมต่างๆ คือ เป็นหน่วยผลิต แลกเปลี่ยน
และบริโภคร่ วมกันโดยเฉพาะในชุมชนดั้ งเดิมซึ่งท�ำการเกษตรกรรมเป็นหลัก
และยังเป็นหน่วยในการแลกเปลี่ ยนแรงงานระหว่างครั วเรือนและร่วมกิ จกรรม
ทางสังคมและพิธีกรรมในชุมชน แต่ที่ส�ำคัญมากก็คือมีหน้าที่ท� ำพิธีกรรมเซ่นไหว้
ผี บรรพบุรุษที่เรียกว่า “เสนเฮือน”
ด้วยเหตุดังกล่ าวความสัมพั นธ์ของสมาชิ กในครั วเรือนจะแนบแน่นกัน
มากกว่าที่มีกับคนนอกครัวเรือน แต่ส�ำหรับลาวโซ่งการเป็นสมาชิกของเรือนไม่ได้
หมายความว่าเป็นผู้อาศัยอยู่ในเรือนเท่านั้น ส�ำหรับบางคนที่เคยอยู่ ในเรือน แม้ต้อง
ไปอยู่ที่ อื่น แต่ได้กลั บมาร่วมในพิธีกรรมส�ำคัญของครัวเรือนก็ นับว่ายังเป็นสมาชิก
ในครัวเรือนอยู่
คู่ความสัมพั นธ์ส�ำคัญในครัวเรื อนคือสามี /ภรรยา พ่อ-แม่ ลูก และพี่กับน้อง
ซึ่งยากที่จะกล่าวถึงแบบแผนได้อย่างชัดเจน เพราะมีหลากหลายกันไป ตัวอย่างเช่น
ในชุ มชน “หนองเลา” พบว่าร้อยละ 58.6 ของครัวเรือนที่เป็นกลุ่มตัวอย่าง (91 ครัวเรือน)
ภรรยาเป็นผู้เก็บเงินและเพียงร้อยละ 13 ที่สามี เป็นผู้เก็บเงิน และแม้ว่าในอุดมคติ
ผู้ชายเป็นผู้น�ำครอบครัว แต่ในภาคปฏิ บัติผู้หญิงก็อาจจะเป็นผู้น� ำในการตัดสินใจ
ในเรื่องต่างๆ ซึ่งสะท้อนให้เห็นในการเรียกชื่อเรือนของคนในชุมชน หากเป็นเรือน
ที่ผู้ชายเป็นผู้น�ำก็มักจะใช้ชื่อฝ่ายชายระบุครัวเรือน หากฝ่ายหญิงดูโดดเด่นกว่า
ชื่ อเรือนที่ ใช้เรียกเป็นชื่อของฝ่ายหญิง
นอกจาก “เรือน” ซึ่งผูกพั นลาวโซ่ งด้วยเกณฑ์ที่ซับซ้ อนคือผสมผสาน
ระหว่างการแต่งงานความสัมพันธ์ทางสายเลื อด พื้นที่ กิจกรรมทางเศรษฐกิ จและ
พิธีกรรมแล้วยังมี “สิง” หรือ กลุ่มสายเลือดที่ ผูกพันลาวโซ่งไว้ในอีกลักษณะหนึ่ง
ซึ่ งเป็นมรดกทางวัฒนธรรมจาก “ไทด�ำ” ที่เป็นบรรพบุรุษของลาวโซ่ง อุ ดมการณ์