126 ถกเถียงวัฒนธรรม
ที่ให้ความส�ำคัญกับการท�ำนาซึ่งมี 3 แบบคือ “นาโคะ” (นาป่า) “นาตง” (นาลุ่ม)
และ “นาลาง” (นาลุ่ มมี น�้ำขังมาก) ซึ่งในทัศนะลาวโซ่งนาตงเป็นนาที่ดีที่สุด
กระบวนการท�ำนาของลาวโซ่งคล้ายคลึงกับชาวนาไทยภาคกลางทั่วไป ที่เปลี่ยน
จากการไถด้วยวัวควาย เป็นรถไถเดินตามตั้งแต่ประมาณปี พ.ศ.2525 ด้วยเงื่อนไข
ที่ซับซ้อน คื อ ความรวดเร็ว ไม่ต้องระวังการขโมยวัวควาย และสามารถท�ำนาให้
เสร็จทันเพื่อนๆ รอบข้างที่อาจใช้รถไถไปก่อนแล้ว ข้อที่น่าสังเกตจากงานศึกษานี้
คือ ลักษณะการท�ำนาจะขึ้นอยู่กับลั กษณะพื้นที่ของชุมชนซึ่งมี 2 ระบบนิเวศ
คือ ฝั่งภูเขาซึ่งดินเป็นประเภท “เขาย้อย” มีสีแดงแบบลูกรังกับอี กฝั่งเป็ นที่ ลุ่ม
ดินเหนียวสีค่อนข้างด�ำ
จากงานหลายงานที่เขียนเกี่ยวกั บลาวโซ่งในท้องถิ่นต่างๆ นอกเหนื อจาก
“หนองเลา” หรือ “หนองปรง” ที่กล่าวถึงข้างบนนี้ ชุมชนลาวโซ่งตั้งอยู่ในพื้นที่ที่มี
ลั กษณะทรัพยากรหลากหลายกว่าชุมชนลาวพวน ซึ่งมักจะอยู่ใกล้ล�ำน�้ำและในที่ลุ่ม
อย่างเช่น ชุมชนลาวโซ่งที่หนองปรงเองมีพื้นที่คาบเกี่ยวระหว่างที่ดอนและที่ลุ่มมี
ภูเขาและป่าโปร่งๆ และมักจะอาศัยน�้ ำห้วยน�้ำซับมากกว่าล�ำน�้ำ ซึ่งเป็นลักษณะ
ที่อาจกล่าวได้ว่ าเป็นถิ่นฐานและทรัพยากรแบบฉบับตามอุ ดมคติลาวโซ่งที่คิดว่า
ใกล้เคี ยงกับเมืองแถงที่เป็นถิ่นฐานเดิม (ฉวีวรรณ ประจวบเหมาะ และวรานันท์
วรวิ ศร์ 2543) ข้อมูลที่เกี่ยวกับชุมชนบ้านสระ ก�ำแพงแสน นครปฐม ดูว่าจะมี
ความคล้ายกั น แต่ชุมชนเกาะแรด จ.นครปฐม มีคลองบางปลาไหล ไหลผ่านลงสู่
แม่น�้ำท่าจีน มีทรัพยากรแบบที่ราบลุ่ม (นุกูล ชมพูนิ ช 2538) จากหลักฐานที่มีอยู่
ดูเหมือนว่าชุมชนลาวโซ่งอยู่ในพื้นที่ที่มีความหลากหลายทางทรัพยากรธรรมชาติ
มากกว่าชุมชนลาวพวน และถึงแม้จะท�ำนาเป็นหลัก การเก็บของป่าและจับปลา
นับว่าเป็นกิจกรรมเศรษฐกิจที่ผสมผสานอย่างส� ำคัญของลาวโซ่ง
งานวิจัยอื่นๆ ไม่ ได้กล่าวถึงการใช้ผลผลิตโดยเฉพาะผลผลิตที่เป็นข้ าว
ยกเว้นงานของฉวีวรรณ ประจวบเหมาะ และวรานั นท์ วรดิศว์ (2543) ซึ่งได้ระบุ
ว่าชาวนาลาวโซ่งที่ “หนองเลา” ท�ำนาทั้งนาปรังและนาปี เพราะเป็นพื้นที่ที่มีการ
จั ดการชลประทาน แต่ไม่นิยมเก็บข้าวนาปรังไว้บริโภค เพราะว่ากินไม่อร่อย จะรีบ