งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 135
เช่นพิ ธีศพ พิธีส่งขวั ญไปเฝ้าแถน และพิ ธีพาผีขึ้นเรือน ในที่สุดกลายเป็นผีเรื อนหรือ
ผีบรรพบุรุษ พิ ธีต่างๆ เหล่านี้จึงท�ำหน้าที่แปลง “ขวัญ” เป็น “ผี ” ความแตกต่าง
ที่ส�ำคัญคือ “ขวัญ” แสดงความสามารถของการมีชีวิ ตแต่ไม่มีอ�ำนาจ แต่ “ผี” แสดงถึง
สภาวะความตาย แต่มีอ�ำนาจเหนือผู้ที่ยังมีชีวิตอยู่ โดยจ�ำกัดเฉพาะกับลูกหลาน
ของตนเท่านั้น ซึ่งต้องมีหน้าที่ท�ำพิธี “ปาดตง” เซ่นไหว้ทุก 10 วัน ส�ำหรับผู้น้อย
และทุก 5 วันส�ำหรั บผู้ท้าว เพื่อขอความคุ้มครองไม่ให้เจ็บป่วยและมีความส� ำเร็จ
ในการเพาะปลูกหรือการงานอื่น แต่ที่ส�ำคัญประมาณทุก 3 ปี (ในปัจจุบันนี้อาจจะ
นานถึง 7 ปี) ต้องประกอบพิธีเสนเรื อนเพื่อเซ่นไหว้ผีบรรพบุรุษ และคนที่ ถือ
ผีเดียวกันหรือสิงเดียวกันจะต้องเข้าร่วมพิ ธี แม้ว่ าจะไปตั้งถิ่นฐานอยู่ที่อื่นแล้วก็ตาม
“ผี” หรือ ผีบรรพบุรุษจึงเปรียบเสมือนผู้คุ้ มครองและดูแลลูกหลานให้ปฏิบัติตัว
ให้เหมาะสมและผูกพันกับผู้ที่ถือผีเดี ยวกัน
ชีวิตของลาวโซ่งที่ “หนองปรง” จึงผูกพันกับพิธีกรรมซึ่งมีหน้าที่ต่างๆ กัน
ที่ไม่อาจจะบรรยายรายละเอียดในที่นี้ได้ อย่างไรก็ตามแม้ว่าการประกอบพิธีกรรม
ต่างๆ ยั งคงด�ำเนินต่อไปโดยที่ อาจจะปรับเปลี่ยนไปตามสภาวการณ์อื่นๆ แต่
ความเชื่อเรื่อง “แถน” และ “ขวัญ” ซึ่งเป็นรากฐานของพิธีกรรมกลับคลอนแคลนใน
คนรุ่นหลังซึ่งจะอธิบายการด� ำรงชีวิตอยู่ด้วยจิตวิญญาณ แทนที่จะเป็นเรื่อง “ขวั ญ”
และความคิดเรื่องจิตวิญญาณมีความหมายส� ำหรับพวกลาวโซ่งรุ ่นหลังมากขึ้น
ซึ่งคงได้รับอิทธิพลมาจากโรงเรียนและวัด
งานวิจัยที่ศึกษาชุมชนลาวโซ่ งในท้องถิ่นอื่ นๆ นอกจากหนองปรง ได้ให้
ความส�ำคัญกับการเข้าใจลักษณะความเชื่อและพิธีกรรมกันอยู่มากสมควร แม้ว่า
โดยสาระส�ำคัญจะมีลักษณะเป็นแบบ “หนองปรง” ซึ่งเป็นแหล่งก�ำเนิดของลาวโซ่ง
ในประเทศไทย แต่ต่างก็มีรายละเอียดปลีกย่อยที่แตกต่างกันบ้าง อาจจะเนื่องจาก
การปรับตั วกับสภาวะแวดล้อมที่แตกต่างกันและตามเงื่อนไขต่างๆ ที่ เกิดขึ้นใน
กาลเวลาที่ผ่านไป
เพื่อให้ผู้อ่านสามารถพิจารณาความหลากหลายหรือความผันแปรในเรื่อง
ความเชื่อ และพิธีกรรมในชุมชนลาวโซ่งต่างๆ ผู้เขียนอยากเสนอภาพเปรี ยบเทียบ
ในประเด็นต่างๆ ดังนี้คือ