งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 107
คนอื่นว่าต่างกลุ่มกัน ในแง่นี้ความเป็นกลุ่มชาติพันธุ์เปรียบเสมือนสถานภาพอื่นๆ
ในสังคมเช่น เพศสภาพ ชนชั้น วัยวุฒิ หรือถิ่นฐานที่อยู่ ที่กลายเป็นเครื่องหมาย
บ่งบอกมาตรฐานการปฏิสัมพันธ์ที่จะท� ำให้รู้ ว่าคู่ ปฏิสั มพันธ์ ควรจะถื อปฏิบัติ
อย่างไรต่อกันอย่างเหมาะสม ตามความคิดนี้สิ่งที่จะมีความส�ำคัญในการศึกษา
ทางชาติพันธุ์จึงน่าจะเป็นกระบวนการระบุ อัตลักษณ์ชาติพันธุ์ เอกลักษณ์ชาติพันธุ์
(ethnic category) และพรมแดนชาติพันธุ์ ในการปฏิสัมพันธ์ระหว่างปัจเจกบุคคล
ที่ต่างกลุ่มชาติพันธุ์กั น ข้ อสังเกตของเขาก็คือว่า พรมแดนชาติพันธุ์อาจด�ำรง
อยู่ได้ แม้ว่าจะมีการปฏิสัมพันธ์ข้ามกลุ่มชาติพันธุ์กันอยู่เสมอ และแม้ว่าจะมี
การเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมไปในทางที่ใกล้เคี ยงกัน กรณีงานศึกษา “ลื้อ”
ของ Moerman เป็นตัวอย่างที่ชัดเจนชี้ให้เห็ นว่าจิตส�ำนึกมีความส�ำคัญต่ อการนิยาม
ความเป็นชาติพันธุ์ แต่ส�ำหรับ Barth แล้ ว เขาให้ความสนใจกับการแสดงอัตลักษณ์
ชาติพันธุ์ในการปฏิสัมพั นธ์มากกว่ าสนใจความเป็ นกลุ่มชาติพันธุ์อย่างในกรณีของ
Moerman นอกจากแนวคิดของ Barth แล้วยังมีแนวคิดของนักมานุษยวิทยาและ
นักสังคมศาสตร์อื่ นๆ อีกมากมายอย่างเช่น Abner Cohen (1974) ซึ่งยังให้ความส�ำคัญ
กับเกณฑ์ เชิงวัตถุ วิสัยอยู่พอสมควรในความพยายามที่จะปรับปรุ งความหมาย
ของกลุ่มชาติพันธุ ์ให้รัดกุมขึ้นโดยก�ำหนดว่า “กลุ่มชาติพั นธุ์” คือ กลุ่มชนที่มี
แบบแผนพฤติกรรมทางวัฒนธรรมร่วมกัน และเป็นส่วนหนึ่ งของสังคมใหญ่ ท�ำให้
มีการปฏิ สัมพันธ์กับกลุ่ มชาติ พันพั นธุ์อื่นๆ ที่อยู่ร่วมระบบสังคมเดียวกัน นัยยะของ
ความหมายนี้ก็คือกลุ่มชาติพันธุ์จะต้องอยู่ ร่วมระบบสังคมเดียวกั น และแนวคิด
ในการจ�ำแนกกลุ่มชาติพันธุ์ของ Cohen ก็ยังมีลักษณะให้ความส�ำคัญกั บเกณฑ์ที่
เป็นวัตถุวิสัยอย่างเช่นแบบแผนทางวัฒนธรรมที่คนนอก (อย่างเช่นนักมานุษยวิทยา)
ได้สังเกตเห็น (ฉวีวรรณ ประจวบเหมาะ 2525) และถึงแม้จะให้ความสนใจกับการ
ปฏิสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์เหมือนกับ Barth แต่มีจุดต่างที่ว่าให้ความสนใจ
ปัจเจกบุคคลน้อยกว่า และเน้นการวิเคราะห์ความเป็นกลุ่มหรือการจัดระเบียบสั งคม
ภายในกลุ่มมากกว่า (ฉวีวรรณ ประจวบเหมาะ 2547)
ประเด็นที่ต้องการชี้ให้เห็นคือว่าการให้ความหมายกับ “กลุ ่มชาติพันธุ์”
มีอย่างหลากหลาย ซึ่งในส่วนหนึ่งเป็นผลมาจากการพิ จารณาปรากฎการณ์ที่ต่างกัน