106 ถกเถียงวัฒนธรรม
แต่เรื่องวัฒนธรรมมากกว่าความเป็นชาติพันธุ์ ซึ่งในความเป็นจริงมิอาจจะจ�ำแนก
ได้อย่างชัดเจนลงตัวอย่างที่ คิด (ฉวีวรรณ ประจวบเหมาะ 2547) ข้อวิพากษ์ต่างๆ
ดังกล่าวได้ กระตุ้ นความสนใจของนักมานุษยวิทยาและนักสังคมวิ ทยาบางกลุ่ ม
ที่ถามค�ำถามเกี่ ยวกับ “ความเป็นชาติ พันธุ์” อย่างลุ่มลึกมากขึ้นในกาลเวลาต่อมา
โดยที่ค�ำถามได้ครอบคลุมประเด็นส�ำคัญ 5-6 ประเด็ นที่เกี่ยวเนื่องกัน คือ
1. กระบวนการจ� ำแนกกลุ่มชาติ พันธุ์ และพัฒนาพรมแดนชาติพั นธุ์โดย
คนในกลุ่ม
2. การเรียนรู้และแสดงออกอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ในบริบทต่างๆ
3. ความรู้สึกและความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์
4. การปฏิสัมพันธ์ระหว่างบุคคลที่ต่างกลุ่มชาติพันธุ์
5. กระบวนการธ� ำรงรักษาพรมแดนระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์
6. กระบวนการเปลี่ยนแปลงในทางชาติ พันธุ์
มุมมอง “กลุ่ มชาติพันธุ์” แนวใหม่มีลักษณะที่เน้นความเป็นจิตวิสัยในแง่ที่ให้
ความส� ำคัญกับความรู้สึกนึกคิดของสมาชิกกลุ่ มชาติ พันธุ์ว่ าเป็นใคร เป็นสมาชิกของ
กลุ่มใด แตกต่างจากกลุ่มอื่นอย่างไร และลักษณะวัฒนธรรมใดที่มีความหมายต่อ
การจ�ำแนกทางชาติพันธุ์ นักคิดที่มีบทบาทส�ำคัญในการกระตุ้นให้เกิดความสนใจ
ในประเด็นดังกล่าวคือ Fredrik Barth (1969) ซึ่งได้พัฒนามโนทัศน์ ส�ำคัญในการ
ศึกษาชาติพันธุ์คือ “ethnic identity” (อั ตลักษณ์ชาติพันธุ์) ที่ได้มี นักมานุษยวิ ทยา
และสังคมวิทยาได้ใช้กันอยู่บ้างแล้ว และ “ethic boundary” (พรมแดนชาติพันธุ์)
เพื่อท�ำความเข้าใจปรากฎการณ์ทางชาติพันธุ์ที่เกิดขึ้น
ตามข้อเสนอของ Barth (1969) นักสังคมศาสตร์น่าจะเปลี่ยนมุมมองที่เห็น
“กลุ่มชาติพันธุ์” เป็ นหน่วยที่มีวัฒนธรรมร่วมกันมาเป็น “หลักในการจัดระเบียบ
สั งคมแบบหนึ่ง” ซึ่ งมีความหมายใกล้เคียงกับค�ำว่า “สถานภาพ” ในกระบวนการ
ปฏิสั มพั นธ์ระหว่ างปัจเจกบุคคลที่อยู่ร่วมกลุ่ มชาติพันธุ ์ เดียวกันหรืออยู่
ต่ างกลุ่ มชาติพันธุ์กัน การก�ำหนดความหมายกลุ่ มชาติพันธุ์ตามความคิดนี้ ลักษณะ
วัฒนธรรมที่ปัจเจกบุคคลได้ใช้เป็ นสัญลั กษณ์ ส�ำคัญในการจ�ำแนกตนเองและ