96 สืบโยดสาวย่าน
ของยุคสมัย นอกจากนี้ ภูมิปัญญายังเกี่ยวข้องกับความเป็นพหูสูตของผู้แต่งด้วย
สารัตถะของภูมิปัญญามีหลายประการ ได้แก่ การส่งเสริ มการสร้างหนังสือบุดเป็น
วิทยาทาน การกล่าวถึ งการเชิดชูนักปราชญ์ การทั นโลกทันคน การครองตน การ
ตระหนักค่าธรรมชาติ สุขวิทยา การปลูกฝังคารวธรรม การยึดมั่นในขนบประเพณี
การพึ่งตนเองและพึ่งพาผู้อื่น และการเคี่ยวเข็ญให้เข้มแข็ง ส่วนการสังเคราะห์คุณค่า
ของวรรณกรรม พบว่า วรรณกรรมทั กษิณสะท้อนคุ ณค่าความเป็ นภาคใต้ ด้าน
ประวัติศาสตร์ โบราณคดี อรรถรส และสุ นทรียรส การท้วงติ ง การชี้ทางและการ
สร้างจิตส�ำนึก เป็นต้น
จากการศึกษาวิ จัยวรรณกรรมท้องถิ่ นทั้ง 3 โครงการนับได้ ว่าเป็นการ
ประมวลองค์ความรู้ที่สมบูรณ์ที่สุดเท่าที่เคยมีมา ผลงานการศึกษาครั้งนี้นอกจาก
ช่วยให้เกิดความสะดวกแก่ผู้สนใจศึกษาต่อไปแล้ว เนื้อหาสาระของวรรณกรรมซึ่ง
ครอบคลุมอย่ างกว้างขวางได้ให้ ภาพของความเป็นภาคใต้ที่เด่นชัดในระดับหนึ่ง ยัง
มีผลงานวรรณกรรมที่รอการศึกษาอยู่อีกไม่น้อย โดยเฉพาะที่บันทึกด้วยอักษรขอม
สิ่งที่น่าสนใจยิ่งของการศึกษาครั้งนี้ คือ มีนักวิชาการร่วมสนใจศึกษาเป็นจ�ำนวน
มาก มิใช่การศึกษาแบบดิ่งเดี่ยวต่างคนต่างท� ำ วรรณกรรมที่ศึกษาไม่น้อยไม่เคย
ปรากฏในโลกของวรรณกรรม ความจริงบางประการที่รับรู้ในวงจ�ำกัดได้มีการไข
ออกมาโดยเฉพาะประวัติศาสตร์ สังคม ความเชื่อ คตินิยม วิถีชีวิต ฯลฯ และชี้
ให้เห็นว่าภูมิ ปัญญาทางวรรณกรรมของมนุษย์ชาติมิได้จ�ำกัดอยู่แค่เมื องหลวงหรือ
เมืองศูนย์กลางเท่านั้น
ในส่วนของผลงานอันเป็นวิทยานิพนธ์ พบว่ า มีการศึกษาเกี่ยวกับชีวประวัติ
และผลงานของบุคคล นิทานชาวบ้ าน และศึกษาแง่มุมใดมุมหนึ่งเกี่ยวกับผล
งานวรรณกรรม วิธีการศึกษาในประเด็นแรกมักเป็นการรวบรวมและวิเคราะห์
มิได้ศึกษาอย่างเจาะลึกเหมือนกับการศึกษาในแง่มุมใดแง่มุมหนึ่ งเกี่ยวกับผลงาน
วรรณกรรม การวิเคราะห์วรรณกรรมเป็นการวิเคราะห์ทั้งรูปแบบและกลวิธีการใช้
ค�ำประพันธ์ เนื้ อหา ภาษา และภาพสะท้อนทางวั ฒนธรรมในวรรณกรรมซึ่งมุมมอง
มิได้ละเอียดลึกซึ้งแต่ประการใด ท�ำนองเดี ยวกันกับการวิเคราะห์วรรณกรรมนิทานที่