276 สืบโยดสาวย่าน
ไกลสุดและมั่นคงที่สุด ในด้านภูมิปัญญาหนังตะลุงมีภูมิปัญญาที่โดดเด่นซึ่งเห็นได้
จากการใช้เครื่องดนตรี การสร้างรูปหนังตะลุง การเชิดหนัง ความเชื่อและพิธีกรรม
เรื่องที่ใช้แสดง กระบวนการเรี ยนรู้และสืบทอด และการปรับเปลี่ยนเพื่อความอยู่รอด
ภูมิปัญญาดังกล่าวนี้ นอกจากเป็นองค์ประกอบที่ส�ำคัญชี้ให้เห็นถึงความเป็นหนัง
ตะลุงแล้ว ยังเป็นสิ่งที่เชื่อมโยงกันให้หนังตะลุงอยู่รอดอีกด้วย ส่วนบทบาทหนังตะลุง
ที่ส�ำคัญ คือ การท�ำหน้าที่บันทึกภาพสังคม การพัฒนาระบบความคิด การสร้าง
ทัศนคติ ค่านิยม และศีลธรรม บทบาทด้านการให้ความบันเทิง บทบาทด้านพิธีกรรม
การให้การศึกษานอกรูปแบบแก่ประชาชน และบทบาทในฐานะธุรกิจวัฒนธรรม
แม้บทบาทดังกล่าวนี้ช่วยให้เห็นศักยภาพและคุ ณค่าของหนังตะลุ ง แต่บทบาท
บางประการที่ด�ำเนินอยู่ได้ท�ำลายแก่นสารความเป็นหนังตะลุงไปด้วย ในด้านความ
คลี่คลายเปลี่ยนแปลง พบว่ า หนังตะลุงคลี่คลายเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับความเชื่อ องค์
ประกอบ ขนบนิ ยมในการแสดง เนื้อหาสาระ และการเปลี่ ยนแปลงในรายละเอียด
ย่ อยอื่นๆ การเปลี่ยนแปลงดังกล่าว แม้จะเป็นปกติวิสัยของวัฒนธรรม แต่เป็นไปได้ที่
ท�ำให้เกิดความเจริญและความเสื่อมแก่หนังตะลุง จึ งต้องค�ำนึงถึงการเปลี่ยนแปลง
ที่ไม่เป็นไปเพื่อรับใช้ธุรกิจเพราะจะช่วยให้เอกลักษณ์ของหนังตะลุงอยู่ได้
ส�ำหรับการศึกษาดนตรีที่ใช้ประกอบการด�ำเนินเรื่องในหนังตะลุง (บัญชา
อาษากิจ, 2556) เป็นงานวิจัยที่มุ่งบันทึ กท�ำนองเพลงด้วยระบบโน้ ตดนตรีสากล
ศึกษาบทบาทและความสัมพันธ์ของดนตรีกับการด�ำเนินเรื่องของหนังตะลุง และ
เปรียบเทียบลักษณะทางดนตรีที่ใช้ประกอบการด� ำเนินเรื่องในหนังตะลุงของคณะ
หนังตะลุงในภาคใต้ ฝั่งตะวันออกและตะวันตก ด้วยการใช้ระเบียบวิธีวิจัยทาง
มานุษยวิทยาการดนตรี วิธีการศึกษาใช้การเก็บรวบรวมข้อมูลภาคสนามโดยการ
สั งเกตอย่างมีส่วนร่วม การสัมภาษณ์นายหนังตะลุง นักดนตรี นักวิชาการด้ าน
วัฒนธรรม ผู้เชี่ยวชาญและผู้รู้ และผู้เกี่ ยวข้องอื่นๆ พบว่า การบันทึ กท�ำนองเพลง
ใช้ระบบโมด (Mode) ในอั ตราจังหวะธรรมดา มีโครงสร้างท�ำนอง ประกอบด้วย ลูก
น�ำ ลูกจบ เนื้อหาท� ำนองเพลงที่ใช้ในการบรรเลงประกอบการด�ำเนินเรื่องจ�ำแนกได้ 2
รูปแบบ คือ ดนตรีประกอบพิธีการ ได้แก่ การโหมโรง ออกฤๅษี ออกพระอิศวร ออก