76 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
บัณฑิตเห็นว่างานศิ ลปะของอารยาเป็นการแสดง ที่มีจุดประสงค์ท้ าทาย
ขนบจารีตหลายอย่าง ศิลปินจงใจใช้ศพ ซึ่ งตรงข้ามกับสิ่งที่คนทั่วไปคาดว่าจะ
เป็นวัตถุของงานศิลปะ ก็เพื่อให้ความรุนแรงทางความรู้สึกนี้กระแทกผู้ชมออกมา
จากความเคยชินเก่าๆ ศพของผู้หญิงคือสัญลักษณ์อันเป็นรูปธรรมที่สุ ดของ
ชะตากรรมอันขมขื่นคับแค้ นของผู้หญิงในสังคม ที่ ถึงแม้จะยังคงมีชีวิต แต่ก็อาจไม่
ต่ างจากศพเดินได้ที่ต้องถูกจ�ำกัด ถูกบงการ ถูกควบคุมตัดสินอยู่ภายใต้ค่านิยมแบบ
ชายเป็นใหญ่ เช่นนี้แล้ว มีอะไรต่างกันระหว่างศพเดินได้กับศพในโลงเล่า อารยา
จงใจให้ คนดูสัมผัสได้กับความอ้างว้างหดหู่สิ้นหวั ง จงใจเขย่ามาตรฐานในการ
ตัดสินและนิยามงานศิลปะ และตั้งค�ำถามอย่างถึงรากกับพิษภัยของวัฒนธรรม
ในสังคมชายเป็นใหญ่
นอกจากนี้ ยังมีงานวิจัยของทัศนัย (Thassanai, 2011) ที่ศึกษาขบวนการ
เคลื่อนไหวทางสั งคมที่เรียกว่า “กลุ่ มเชียงใหม่จัดวางสังคม” ซึ่งปรากฏตัวขึ้นใน
ปี 2535 จุดประสงค์หลักคือ ดึงงานศิลปะออกมาจากแกลเลอรีให้ประชาชนเข้าถึง
ได้ง่าย ศิ ลปินทั้งไทยและเทศ ครูสอนศิลปะ นักศึกษา นักเคลื่อนไหวท้องถิ่ น และ
นักวิชาการได้ รับเชิญให้ เข้าร่วมเสนอความคิดและงาน มีทั้งการจั ดบรรยาย
นิทรรศการ เสนอปัญหาสังคมต่างๆ ทั้งปัญหาชนกลุ ่ มน้ อย ผู้ติดเชื้อเอดส์ สลัมในเมือง
โสเภณี เป็นต้น งานศิลปะหลากแบบถูกจัดวางตามก�ำแพงเมืองเก่า ริมคูเมือง ริมถนน
ป่าช้า ลานวัด ซากปรักหักพังของเจดีย์ และสะพานต่างๆ ในเมือง ต่อมามีการ
ขยายพื้นที่ จัดแสดงงานไปตามบ้านพั กและที่สาธารณะอื่นๆ กิจกรรมดังกล่าวท�ำให้
ศิลปะกลายเป็น “การปั้นรูปสังคม” (social sculpture) ซึ่งเป็นมโนทัศน์ที่เสนอโดย
โจเซฟ บอยซ์ (Joseph Beuys) ศิลปินชาวเยอรมันผู้ต้องการให้งานศิลปะเป็นหนทาง
สร้างการมีส่วนร่วมทางการเมืองและสังคม
งานศิลปะที่กล่าวมานี้มุ่งตั้งค�ำถามกั บมาตรฐานเชิงจารีต ที่ เป็นระบบคุณค่า
ต่ างๆ ทั้งทางศิลปะและวัฒนธรรมการเมืองในอุดมการณ์กระแสหลัก อย่างไรก็ ตาม
การปฏิเสธคุณค่าเหล่านั้นมิได้หมายถึ งการปฏิเสธคุณค่าใดๆ ทั้งหมด หรือปฏิเสธ
จะนิยามศิลปะกับคุณค่าอย่างสิ้นเชิง ตรงกันข้าม งานศิลปะทางเลือกมุ่ งยืนอยู่ข้าง