งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 71
ความที่เติบโตมาจาก “พื้นบ้าน” ท�ำให้ เขาเลือกช้างเป็นงานที่ถ่ายทอดความคิด
และอารมณ์ความรู้สึก แต่ก็มีการประยุกต์ความรู้ด้านการออกแบบ เขียนแบบ รวม
ทั้งการตีความเชิงนามธรรมมาผสานกั บการแกะช้างของเขา งานจึงพัฒนาจากเดิม
ที่เคยเน้นรายละเอียด ขัดงานด้วยกระดาษทรายไม่ ให้เห็นรอยสิ่ว ก็กลายมาเป็นทิ้ง
ให้เห็นรอยสิ่ วของช่าง และหันมาเน้นความเรียบง่ายมากขึ้น จุดเด่นของงานวิจัยทั้ง
สองชิ้นนี้ก็ คือ การไม่เน้นเฉพาะตัวศิลปินโดดๆ แต่มองปัจเจกบุคคลเป็นจุดเชื่อมต่อ
ของทั้งพลังทางสังคม ความงาม สุนทรียะ และพลังสร้างสรรค์เฉพาะตัว
นอกจากนี้ ยังมีงานวิจัยอีกกลุ ่มหนึ่ง เน้นศึ กษาที่กระบวนการทางสังคม
ในการประกอบสร้างศิลปวัฒนธรรม ประเด็นที่แตกต่างออกมาจากกลุ่มแรก ก็คือ
มิได้เห็ นว่าวัฒนธรรมเป็นสิ่งที่ถูกก�ำหนดมาก่อนหรือมีมาอยู่ก่อนแล้วโดยปริยาย
งานวิจัยกลุ ่ มหลั งนี้จึงนิยามวั ฒนธรรมว่าเป็นเรื่องของการจัดการความสัมพันธ์
ทางสังคม และมีจุดร่วมเหมือนกันตรงที่เห็นว่า ความคิด ค่านิยม และโลกทัศน์
ต่างๆ มิอาจด�ำรงอยู่ได้ ด้วยตัวของมันเอง แต่ เกิดและทรงพลังอยู่ได้ก็ด้วยอาศัย
รูปแบบความสัมพันธ์ทางสังคมแบบต่ างๆ ระหว่ างคนหลากหลายกลุ่ม ความ
สัมพันธ์ทางสั งคมแบบหนึ่งๆ ก็มักท�ำให้เกิ ดวิธีคิดหรืออุดมการณ์ทางสังคมแบบ
หนึ่งๆ ด้ วย ศิลปะก็เช่นกัน มิได้มีแต่เพียงมิติด้านความงาม แต่ยังสัมพันธ์แนบแน่น
กับพลังหรือบทบาททางสังคมบางอย่างเสมอ
ในกลุ่มหลังนี้ มีวิธีการศึกษาศิลปะกับความสัมพั นธ์ทางสังคมหลายลักษณะ
อย่างแรกคือเน้นศึกษาการจัดความสัมพันธ์ทางสังคมที่เกี่ยวข้องกับการผลิตงาน
ศิลปะแขนงนั้นๆ งานศึกษาจิตรกรรมฝาผนังยุครัตนโกสิ นทร์ ตอนต้นของปริตตา
(2536) แม้จะศึกษาพื้นฐานและโครงสร้างขององค์ประกอบทางศิลปะ เช่น ลายกนก
เส้นโค้ง การจัดพื้นที่ในภาพวาด การใช้สี รูปลั กษณะทางกายภาพของตัวละครที่
ถูกวาด ซึ่งอาจจัดได้ว่าได้อิทธิพลทฤษฎีแนวโครงสร้างนิยม และมีลักษณะการ
วิเคราะห์ในเชิ งสถิตย์ แต่ในช่วงต่อมาของงานวิจัย ผู้วิจัยพยายามผนวกทฤษฎีที่เน้น
บทบาทของศิลปิน ทว่ามิได้ศึกษาศิลปินในฐานะปัจเจกชน แต่เน้นศึกษาในฐานะ
ของกลุ่มทางสั งคมโดยวิเคราะห์การจั ดองค์กรทางสังคมของช่าง ซึ่งท�ำให้ มองเห็นว่า