78 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
หลากหลายแนว รวมถึงวิธีสะกดค�ำว่ า “หริภุญไชย” และ “หริภุญชัย” ว่าอย่างไหนแน่
ที่ถูกต้อง ในประเด็ นความหมายของชื่อเมืองนั้ น มีทฤษฎีที่ตีความต่างกันไป
หลายแนว สรุปลงได้เป็นความต่างใหญ่ๆ สามแนว แนวแรกตีความว่าชื่อเมืองนี้
เกี่ยวข้ องกับประวัติพระนางจามเทวี ตอนที่มีการอภิเษกพระนางบนกองทอง
(หริ=ทองค�ำ, ปุ ญเช=กองเนิน) แนวที่สอง ตี ความโดยสัมพั นธ์กับอิทธิพลของ
พุทธศาสนาในดินแดนแถบนี้ เพราะปราชญ์ท้องถิ่ นบางท่านเสนอค�ำแปลว่า
หริตะ=ผลสมอ, ภุญชะ=การกิน ดังนั้นเมืองนี้น่าจะเป็นสถานที่ที่พระพุทธเจ้าเคย
ประทับฉันลูกสมอตามคติความเชื่อของล้านนาในเรื่องการเสด็จมาของพระพุทธเจ้า
ในแถบนี้ซึ่งหยั่งรากฝังลึกและปรากฏในต�ำนานท้องถิ่นหลายฉบับ ส่วนการตีความ
แบบที่สาม หริ=พระนารายณ์, ปัญจ์ชยะ=หอยสังข์ การตีความแนวนี้ขัดแย้งกับ
กลุ่มที่ สองเป็นอย่ างมากเพราะเสนอว่าอิทธิพลทางวัฒนธรรมของฮิ นดูต่างหากที่
ฝังรากหยั่งลึกในแถบนี้ มิใช่วัฒนธรรมพุทธ โดยมีหลักฐานอื่นๆ ที่สนับสนุน เช่น
ผั งเมืองล�ำพูนที่มีรูปร่างคล้ายหอยสังข์ตลอดจนชื่อเมืองโบราณอีกหลายแห่ งที่
ขึ้นต้นด้วย “หริ” เช่นกัน
ความขัดแย้งในการตีความดังกล่าวมีมานานก่อนหน้าการตีพิมพ์งานชิ้นนี้
และเป็นความขัดแย้งที่ยากลงเอยได้เพราะนอกจากแต่ละฝ่ ายจะพยายาม
หาหลักฐานมาสนับสนุนการตีความของตนแล้ว ประเด็นนี้ยังเกี่ยวข้องกับความรู้สึก
ละเอียดอ่อนของคนปัจจุบันที่มีต่ออดีตของตน ชาวล้านนาที่นิยามความเป็นล้านนา
กั บความรุ่งเรื องของพุทธศาสนาย่อมยากที่จะยอมรั บอดีตแห่งความรุ่งเรืองของ
วัฒนธรรมพราหมณ์ ส่วนผู้ที่นิยามล�ำพูนกับต�ำนานพระนางจามเทวีก็ย่อมผูกพัน
กับการตีความแบบแรก การตีความอดีตกลับกลายเป็นการเมืองของความทรงจ�ำ
ของคนปัจจุบัน อดีตในความเป็นจริ งจะเป็นเช่ นไรอาจไม่ส�ำคัญเท่ ากับว่า
คนปัจจุบันต้องการมองอดีตตนเช่นไร จุดที่น่าสนใจของหนังสือเล่ มนี้อยู่ที่ว่า เมื่อเรื่อง
นี้ก่อกระแสความระคายเคืองในความรู้สึกของผู้คนที่เกี่ยวข้อง ผู้รวบรวมงานชิ้นนี้
จึงใช้วิธีการจัดเวทีเสวนาสาธารณะแบบประชาพิ จารณ์เชิงวิชาการหลายครั้ งโดย
ระดมผู้เชี่ยวชาญหลากแขนง ทั้งนั กประวัติศาสตร์ นักนิรุกติศาสตร์ ผู้เชี่ยวชาญ
การปริวรรตอักขระโบราณ นักล้านนาคดี นักมานุษยวิ ทยา ผู้เชี่ ยวชาญประวัติศาสตร์