งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 73
ทุนนิยม ที่เห็นวัฒนธรรมเป็นสินค้ากับจารีตเก่าที่ให้ความส�ำคัญทางศีลธรรมและ
จิตวิญญาณแก่ งานศิ ลปะ ผู้ วิจัยเลือกศึกษากรณีที่โรงแรมหรูระดับห้าดาวใน
เชียงใหม่ลอกเลียนแบบซุ้มประตูโขงที่เก่าแก่ของวัดไหล่หินในจังหวัดล�ำปางโดยมิได้
ขออนุญาตชาวบ้าน ท�ำให้เกิดการวิพากษ์วิจารณ์และคัดค้านอย่างกว้างขวางถึง
ความไม่เหมาะสม ที่น�ำเอาสัญลักษณ์ของสิ่งศักดิ์สิทธิ์มาลดทอนคุณค่าเป็นเพียง
เครื่องประดับโรงแรมให้ดูอลังการ เมื่อเรื่องท�ำท่าจะบานปลาย ฝ่ายเจ้าของโรงแรมก็
ใช้กลยุทธ์หลายอย่างเพื่อท�ำให้เรื่องราวสงบลง แนวโน้มตอนสุดท้ายดูจะเป็นชัยชนะ
ของฝ่ายทุ นที่เอาใจชาวบ้านส่ วนหนึ่งด้วยการบริจาคเงินถวายวัดของชาวบ้าน
รวมทั้งการที่เจ้าหน้าที่ฝ่ายรัฐก็เข้าข้างนายทุนซึ่งสอดคล้ องกับนโยบายการส่งเสริม
การท่องเที่ยวอย่างเข้มข้นของรัฐที่สนับสนุนการขายสินค้าทางวัฒนธรรม ปัจจุบัน
แม้ความขัดแย้งจะซาลงไป แต่กรณีนี้คงไม่ใช่กรณีสุดท้ายที่จะเห็นความศักดิ์สิทธิ์
ถูกท�ำให้กลายเป็นสินค้า
2.8 ศิลปะกับการท้าทายระบบคุณค่า
ความสั มพันธ์ระหว่างศิลปะกับสั งคมในแง่สุดท้ายที่จะกล่าวถึง ก็คือบทบาท
ของศิลปะในการท้าทายระบบคุณค่าหลักที่มีอยู่ในสังคม และการน�ำเสนอคุณค่า
ใหม่ๆ ทั้งคุณค่าทางสั งคมตลอดจนค�ำนิยาม “ความงาม” ของศิลปะ งานวิจัย
แนวนี้ มักได้แรงบันดาลในเชิงทฤษฎีจากกระแสหลังสมัยใหม่ การวิพากษ์ความ
สัมพั นธ์เชิงอ�ำนาจของศิลปะ
การตั้งค�ำถามกับค�ำนิยามศิลปะเชิงจารีตที่มองศิลปะเป็นที่รวมของคุณค่า
ทางสุนทรียะ คงจะเห็นได้ชัดเจนในงานวิจัยบัณฑิต (Pandit, 2006) ซึ่งศึกษาผลงาน
ของศิลปินร่วมสมัยทั้งที่กรุงเทพฯและภาคเหนือ เพื่อชี้ให้เห็นว่างานศิลปะสามารถ
เป็นปฏิบัติการทางการเมืองทั้งในแง่ ของการสถาปนาหรือต่อต้านอุดมการณ์ทาง
การเมืองและวัฒนธรรมกระแสหลักได้ บัณฑิตนิยามอุดมการณ์ทางวัฒนธรรม-
การเมืองกระแสหลักร่วมสมัยของไทยว่า “Siamese diorama” ซึ่งชี้ให้เห็นการผนวก