82 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
ปลายของดิ นสอ และ “วิพากษ์วิ จารณ์” ซึ่งแทนภาพด้ วยด้ านที่เป็นยางลบ
บนหัวดินสอ นี่แสดงว่าการวิพากษ์วิจารณ์หรือการมีความเห็นแตกต่างถูกมองว่า
เป็นอันตรายต่อความสามัคคีหรือความสมานฉันท์แห่ งชาติ ความคิดเช่นนี้เรียกร้อง
ให้ทุกๆ คนต้องคิ ดเหมือนๆ กันไปหมด และความแตกต่างถือเป็นภั ยคุกคามทาง
วัฒนธรรม นี่ เป็นตัวอย่างชัดเจนของการขาดความอดกลั้นซึ่งท้ายสุดสามารถ
น�ำไปสู่ความรุนแรงทั้งทางวัฒนธรรมและทางการเมื อง
ดังนั้น ข้อเสนอแนะเชิงนโยบายในด้านที่เกี่ยวกับทิศทางการวิจัยทาง
วัฒนธรรมก็คือ น่ าจะมีการสนับสนุนงานวิจัยศิลปวั ฒนธรรมเชิงวิพากษ์ให้มากขึ้น
อั นที่จริง การที่งานวิจัยแนววิพากษ์มีไม่มากนักก็เป็นข้อเท็จจริงที่ฟ้องว่า สั งคมไทย
ยั งไม่ค่อยเคยชินหรือยอมรับกับทั ศนะเชิงวิพากษ์ โดยเฉพาะเมื่อสิ่งที่ถูกวิพากษ์
ได้รับการประทับตราเป็น “เอกลักษณ์ของชาติ” ผู้เขียนอยากเสนอว่า น่าจะตั้งโจทย์
วิจัยในท�ำนองที่ว่า องค์ประกอบและกระบวนการประกอบสร้าง “วัฒนธรรมแห่งชาติ”
และศิลปวั ฒนธรรมที่เป็นอัตลักษณ์ท้องถิ่นเกิดขึ้นได้อย่างไร มีเงื่อนไขใดบ้าง
ที่ท�ำให้วัฒนธรรมสามารถกลายไปเป็นเครื่องมือของความรุนแรง ความรุนแรงทาง
วัฒนธรรมแสดงออกในรูปแบบใดบ้าง และมี กลไกทางสังคมใดที่เอื้อเฟื้อให้พลัง
เหล่านั้นคงอยู่ และมีเงื่อนไขใดบ้ างที่เอื้อเฟื้อให้วัฒนธรรมที่แตกต่างกันสามารถ
อยู่ร่วมกันได้อย่างสันติ นอกจากนั้นน่าจะสนับสนุนแนวการศึกษาประวัติศาสตร์
วัฒนธรรมเชิ งวิพากษ์ หรือการจั ดเสวนาประชาพิจารณ์เชิงวิ ชาการในประเด็น
ที่เป็นข้อขัดแย้งทางวิชาการและทางวั ฒนธรรม อีกประเด็นหนึ่งที่น่าสนับสนุน ก็คือ
งานวิจัยเชิงศิลปวัฒนธรรมเปรียบเทียบซึ่ งก็ยังมีไม่มากเช่นกัน อาจเป็นการเปรียบ
เทียบระหว่างภูมิ ภาคต่างๆ ของประเทศไทยในหัวข้อเดียวกัน หรื อเปรียบเทียบ
ระหว่างไทยกับประเทศเพื่อนบ้านก็ ได้ งานศึกษาเปรียบเทียบอาจจะช่วยท�ำให้เห็น
แบบแผนทางวัฒนธรรมที่มีร่วมกัน หรือมองเห็นร่องรอยของการหยิบยืมถ่ายทอด
ดัดแปลงหรือตีความใหม่
ข้อเสนอแนะประการที่สองคือประเด็นเกี่ ยวกั บทิศทางของนโยบาย
ด้านวัฒนธรรมของรั ฐ รัฐคงต้องพยายามปรับเปลี่ยนทัศนคติต่อวัฒนธรรมให้มี