62 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
เช่น เมื่อมีงานนิ ทรรศการแสดงผลงานวิจัย ผู้หญิงและเด็กๆ ก็จะเข้ามามีส่วนร่วม
ในการเตรียมงาน ท�ำอาหารและขายของ ท�ำอย่างไรจึงจะได้ยินเสียงของพวกเขา
เหล่านั้นบ้าง การตั้งโจทย์ที่ตัวกระบวนการกลุ่มนี้เกี่ยวพันกับการสร้างคุณค่าใหม่
ด้ วย เนื่องจากในระบบคุ ณค่าเก่า อาจจะไม่ได้เน้นถึงประชาธิปไตยในการแสดงออก
ซึ่ งความเห็น แต่หากสิ่งนี้เป็นเป้าหมายของสกว.ด้วยแล้ว ก็จ�ำต้องให้ความส� ำคัญ
กั บการปรับเปลี่ยนความสัมพั นธ์เชิงอ�ำนาจในกระบวนการกลุ่มด้วย
ที่ผ่านมา ตอนจบของงานวิจัยมักให้ภาพซ�้ำๆ ของพลังความกลมกลื น
บูรณาการที่เพิ่มขึ้นในชุมชน แต่เป้ าหมายการใช้ประเพณีวัฒนธรรมมาสร้างจิตส�ำนึก
ร่วมและความเป็นปึกแผ่นอาจท� ำให้ทีมวิจัยมองข้ามหรือพยายามเอาชนะความ
ขั ดแย้งของทัศนคติที่เกิดขึ้น ทว่าการศึกษาการมีส่วนร่วมที่แท้จริงน่าจะเปิดเผย
ถึงความไม่เท่าเทียมในการกระจายอ�ำนาจที่มีอยู่เดิมในชุมชน ไม่ควรผลิตซ�้ำภาพ
อุ ดมคติแสนงามของความกลมเกลียว การวิจัยควรเปิดโอกาสให้มีการรื้อสร้าง
กระบวนการอ�ำนาจดังกล่าว อย่างไรก็ตาม คงเป็นไปได้ยากที่จะท�ำให้เกิดความ
เท่าเทียมกันจริงๆ ในชุมชน เพราะหากเรามุ่งเน้ นตรงนี้ก็เท่ากับเราติดกับที่ อันตราย
อยู่ในภาพอุดมคติอีกเช่นกันว่า ความเท่าเที ยมน่าจะเป็นธรรมชาติหรือเป้าหมายของ
ชุ มชน อย่างไรก็ตาม หากวั ฒนธรรมประเพณีเป็นเรื่องของการเลือกสรร (selective
tradition) และการต่อรอง อย่างน้อยเราก็ ควรได้เห็ นกลุ่มชายขอบในชุมชนเคลื่อนไหว
ได้บ้าง เช่นนี้แล้ วการรื้อฟื้นประเพณีก็จะไม่เป็นเพียงการสงวนรักษา หรือการมุ่ง
ฟื้นฟูคุณค่าดั้งเดิม แต่ย่อมหมายถึงศักยภาพในการตีความใหม่ การเลือกรับอะไร
บางอย่างและการตัดทอนบางอย่าง ปรับเปลี่ยนบางอย่างไปในกระบวนการกลุ่ม
2.6 ศิลปวัฒนธรรมเชิงวิพากษ์
การมองวัฒนธรรมในเชิงสารัตถะนิยมว่าเป็ นแก่นแกนของพลังทางสังคมนั้ น
นับเป็นกระแสหลักของการมองวัฒนธรรมในสังคมไทย และเป็นกระแสหลักของ
ค�ำนิยามวั ฒนธรรมที่พบในงานวิจัยด้ านศิลปวั ฒนธรรมอีกด้ วย อย่างไรก็ตาม