58 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
ความรู้ในระดับประเทศด้วยการสร้าง ชุดโครงการวิจัยซึ่งจะแบ่งตามหัวเรื่ องต่างๆ
เช่นการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ ศิลปวั ฒนธรรมและประวัติศาสตร์ท้องถิ่น เศรษฐกิจ
ชุ มชน เกษตรกรรมยั่งยืน หรือสุขภาพ หมอเมื องและสมุนไพร เป็นต้น ชุดประเด็น
เหล่ านี้ก่อให้เกิ ดโครงการวิจัยย่อยๆ อีกมากมายภายใต้หัวข้อเดียวกันในทุกภาค
ของประเทศ ผลการวิจัยที่ออกมาช่วยเอื้อต่อการศึกษาเปรียบเทียบเรื่องเดียวกัน
ในภูมิภาคต่างกั น ส�ำหรับการเชื่อมโยงองค์ความรู้ในแนวดิ่งนั้น มีการส่งเสริ มงาน
วิจัยประเภทประเมินสถานภาพองค์ความรู้ในสาขาต่างๆ ซึ่งท�ำให้ เกิดการเชื่อมโยง
ระหว่างองค์ความรู้ ของชาวบ้านกับองค์ความรู้ของนักวิชาการ ระหว่างความรู้ที่
ประมวลจากระดั บรากหญ้าและความรู้ระดับนามธรรมที่เกิดจากการสั งเคราะห์
ภาพรวม
อาจกล่ าวได้ว่ า จุดเด่นของสกว.คือการสร้างและพัฒนายุทธศาสตร์การวิจัย
อย่างเป็นระบบที่มีเครื อข่ายเชื่อมโยงตั้ งแต่ระดับรากหญ้าขึ้นไปถึ งระดับมหภาค
เน้นการเชื่อมโยงทั้งในแนวดิ่งและแนวราบ ด้วยเหตุนี้จึงท�ำให้งานวิจัยท้องถิ่นมี
ศักยภาพและแรงขับเคลื่อนสูง
อย่างไรก็ตาม ในแง่ของยุทธศาสตร์การวิจัยอย่างมีส่วนร่วมนี้ เมื่อศึกษา
เปรียบเทียบงานวิจัยในพื้นที่ต่างๆ แล้ว พบว่ายังมีจุดที่ ควรปรับปรุงแก้ไขได้อีก
มโนทัศน์ “การมีส่วนร่วม” นั้น เบื้องหลังมักแฝงสมมติฐานว่าชาวบ้านเป็นฝ่ายถูก
กระท�ำจากทุนและรัฐ สังคมหมู่บ้านต้ องอ่อนแอลงเพราะการพัฒนากระแสหลัก
การมีส่วนร่วมจึงมีจุดประสงค์ที่จะฟื้นฟูความเข้มแข็ง (empower) และความสามัคคี
กันให้แก่ผู้ถูกกระท�ำ ผลที่ตามมาก็คือ การวิจัยแนวนี้จึงอาจละเลยความขัดแย้ง
ภายในระหว่างชาวบ้านเอง หรือถึงแม้จะเห็นอยู่ว่ ามี แต่ก็มุ่งจะก่อให้เกิดบูรณาการ
มากกว่า กล่าวอีกนัยหนึ่ง เบื้องหลังวิธีคิดนี้ คือการมีมโนทัศน์คู่ตรงข้ามระหว่าง
ชาวบ้านกับรัฐและทุน ระหว่างชนบทกั บเมือง ระหว่างศูนย์กลางและชายขอบ
สิ่งนี้ท�ำให้เป้ าหมายการวิจัยมุ่งเน้นที่การฟื้นฟูและความกลมเกลียวมากกว่า
จะใส่ใจตั้งค�ำถามว่าการมีส่วนร่วมนั้น ทุกฝ่ายในชุ มชนสามารถเข้าถึงเวทีนี้ได้เท่า
กั นหรือไม่ จากโครงการวิจัยต่างๆ พบว่า ระดับของการมีส่วนร่วมของชาวบ้าน