68 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
ส�ำหรับกลุ่มที่หนึ่งและสอง การมองว่าศิลปะสามารถสะท้อนความเป็นจริง
ทางสังคมได้อย่างตรงไปตรงมานี้ หากมองอย่างผิวเผิ น ก็ไม่น่าจะมีปัญหาแต่อย่างใด
อย่างไรก็ตามปัญหานั้นก็มีอยู่ตรงประเด็นญานวิทยา ความเป็นจริงทางสั งคม
เป็น “ข้อเท็จจริง” ที่สามารถมองเห็ นและจั บต้องได้ผ่านการแสดงออกในศิลปะ
จริงหรือ เราสามารถเห็นได้จากงานวิ จัยหลายชิ้นว่า ภาพของความเป็ นจริงทาง
ประวัติศาสตร์สังคมนั้นมี หลายแง่มุม แล้วแต่นักวิจัยจะเลือกมอง การมองต่างมุม
ท�ำให้ “ข้อเท็จจริง” ที่ได้อาจกลายเป็นตรงข้ ามกันก็มี ตัวอย่างเช่น งานวิจัยเกี่ยวกับ
ผ้าและการใช้ผ้าในชีวิตประจ�ำวันของคนภาคเหนือในสมัยก่อน มีงานวิจัยจ�ำนวน
หนึ่งที่เขียนโดยทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศซึ่งให้ภาพว่า การทอผ้าซึ่งถือเป็น
กิ จกรรมส�ำคัญของผู้หญิงนั้น เป็นสิ่งที่บ่งบอกอัตลักษณ์ของตัวเธอ ผู้ หญิงสมัย
ก่ อน จะยากดีมีจนอย่างไร ก็ต้องทอผ้ าเป็นและทุกคนจะมีผ้าทอดีๆ ของตนเอง
สั กผืนหนึ่ งเอาไว้ใส่ไปวัด และไม่ค่อยมีความแตกต่างกันเท่าใดในแง่ ของวิถีการ
แต่งกายระหว่างชาวบ้านและเจ้านายกับชนชั้นสูง นี่เท่ากับว่าผ้าทอสามารถข้าม
ทะลุเส้นแบ่งทางชนชั้นได้ และให้ภาพสังคมในด้านการแต่งกายว่า ไม่ค่อยมีการ
แบ่งชั้นสักเท่าใด
อย่ างไรก็ตาม นักวิจัยบางคนกลับมองภาพนี้แตกต่ างออกไป แคทเธอรี
โบวี (K. Bowie, 1993) พยายามพิสูจน์ว่า ผ้าและการแต่งกายกลับเป็นเครื่องบ่งชี้
สถานภาพทางสังคมที่แตกต่างกันอย่างมากของคนยุคก่อน โดยศึกษาทั้งจากข้อมูล
ประเภทเอกสาร จดหมายเหตุ และค�ำบอกเล่าจากการสัมภาษณ์ ในศตวรรษที่ 19
คนรับใช้ ทาสหรือผู้เช่านาใส่เสื้อผ้าที่ทิ้งแล้วที่ได้รับจากนายของตน ส�ำหรับชาวนาจน
ผ้าเป็นสิ่งหายาก เสื้อผ้าที่มีต้องปะแล้วปะอีก ชาวนารวยบางคนเท่านั้นที่แต่งกาย
เลียนแบบชนชั้นสูง เช่นเสื้อผ้าไหม ส่วนตีนจกของซิ่นผู้หญิงที่มีฐานะก็จะท�ำจาก
ไหม หรือไหมปนฝ้าย ในขณะที่ซิ่น สไบหรือเสื้อของขุนนางและชนชั้นสูงจะมีการ
ตัดเย็บและตกแต่งอย่างวิจิตรพิสดาร
ตัวอย่างนี้ มิใช่เป็นเพียงเรื่องที่ ว่านักวิจัยสองกลุ่ม น�ำเสนอข้ อมูลคนละ
กองหรือได้ข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ที่แตกต่างกันเท่านั้น ที่ส�ำคัญเป็นเรื่องที่ว่า