54 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
หลายกรณีชี้ให้เห็นการปะทะประสานระหว่างคนในกับคนนอก วิธีที่ชาวบ้านอ่าน
และประเมินนักมานุษยวิทยามีส่วนต่อข้อมูลที่นักมานุษยวิทยาได้รับ และ บางครั้ง
กรอบคิดที่แตกต่างกันของของนักมานุษยวิ ทยาและชาวบ้านท� ำให้นักมานุษยวิ ทยา
ตีความข้อมูลของชาวบ้านพลาดไปเป็นต้น การทบทวนต�ำแหน่งแห่งที่ของตนในงาน
สนามจึงส�ำคัญมากในเชิงวิธีวิ ทยา
2.5 ศิลปวัฒนธรรมกับการวิจัยแบบมีส่วนร่วม
ยังมีแนวทางการวิจัยอีกกลุ่มหนึ่ง ที่เน้นวิธีวิทยาที่นักวิจัยเข้าไปมีส่วนร่วม
ตลอดกระบวนการวิจัย งานในกลุ่มนี้ รวมศูนย์อยู่ที่งานวิจัยภายใต้การสนั บสนุน
ของส�ำนักกองทุนสนั บสนุนการวิจัย (สกว.) การก่อตั้งส�ำนักงานในเขตภาคเหนือ
ขึ้นโดยมีส�ำนักงานที่คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่นั้น ได้เอื้อต่อการ
พัฒนาโครงการวิจัยในลักษณะดังกล่าวมาก การวิจัยแนวนี้ แม้ว่าจะมีการเริ่มใน
ประเทศไทยก่ อนหน้านี้ ภายใต้การเติบโตและการสนับสนุนขององค์กรพัฒนาเอกชน
ต่างๆและนักวิชาการที่สนใจยุทธศาสตร์การวิจัยแนวดังกล่าว อย่างไรก็ตาม การ
สนับสนุนปรัชญาและยุทธศาสตร์แนวนี้ของสกว. นับว่าได้เปิดฉากการขยายตัวและ
ปรับปรุงวิธีการท�ำวิจัยในแนวนี้อย่างเป็นระบบเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ได้อย่างมี
ประสิทธิภาพมากขึ้น
งานวิจัยแนวนี้ ในเชิงทฤษฎีมีลักษณะการปฏิเสธค่านิยมบางประการของ
แนวคิดปฏิฐานนิยม (positivism) ประเด็ นส�ำคัญที่ถูกปฏิเสธก็คือ การแยกขั้วระหว่าง
นักวิจัยและผู้ ถูกวิจัย โดยปฏิฐานนิยมจะชื่ นชมการมีระยะห่าง และยึดถือความ
เป็นกลางของผู้วิจัยว่าเป็นสิ่งการันตี “ความเป็นวิทยาศาสตร์” ของงานวิจัยนั้นๆ
ทว่าปฏิฐานนิยมเองก็ถูกโจมตีมากตรงจุดนี้ ความเป็นกลางคืออะไรกันแน่ มีจริง
หรือ หรือว่าเป็นเพียงมายาคติที่ปิดบัง “แว่ น” ของนักวิจัย ท�ำให้ ดูราวกับว่านักวิจัย
สามารถเข้าถึงข้อมูล “ความเป็นจริง” ของโลกข้างนอกได้อย่างตรงไปตรงมาด้วย
เครื่องมือทางวิทยาศาสตร์ และยังปิดบังความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจระหว่างนักวิจัย