50 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
2.4 วาทกรรมในศิลปวัฒนธรรม
กรอบการอธิบายและวิเคราะห์ศิลปวั ฒนธรรมอี กแบบหนึ่งที่ส�ำคัญและ
ก�ำลังได้รับความนิยมในปัจจุบันคือ กรอบการวิเคราะห์เชิงวาทกรรม (discursive
mode of analysis) วิธีวิทยาดังกล่าวเป็นส่วนหนึ่งของกระแสทฤษฎีหลังสมัยใหม่
(postmodernism) ที่เน้ นในประเด็นความสัมพั นธ์เชิงอ�ำนาจในระดับที่ เป็นวาทกรรม
ศิลปวัฒนธรรมได้รับการนิยามใหม่ มิได้ ถูกมองจากแง่มุมเชิงสุนทรียะ หรือมอง
เชิงบวกในแง่ที่เป็นกระบวนการถ่ายทอดปลูกฝังค่านิยมและบรรทัดฐานทางสังคม
อี กต่อไป แต่ กลับเป็นส่ วนหนึ่งของกระบวนการสร้างและสถาปนาความเป็นจริง
ทางสังคม ศิลปวั ฒนธรรมจึงอยู่ในมิติ ของการปะทะประสานของอ�ำนาจ งานของ
เธียรชาย อักษรดิ ษฐ์ (2545, 2548) และงานของปฐม หงษ์สุวรรณชี้ให้ เห็น ศิลปะใน
แง่ที่เป็นข้อความทางการเมื อง (political statement) เธียรชาย (2548) ศึกษาต�ำนาน
พระเจ้าเลียบโลกและปฐม (2548) ศึกษาต�ำนานของชาวไทเกี่ยวกับคนลัวะ ทั้งคู่
ชี้ ให้เห็ นว่าต�ำนานเป็ นเครื่องมือชั้ นยอดในการสร้างความชอบธรรมทางการเมือง
กรณีเรื่องพระเจ้าเลียบโลก วัฒนธรรมพุทธซึ่งเข้ามาทีหลังพยายามสถาปนาอ�ำนาจ
เหนื อวัฒนธรรมผีที่มีอยู่ก่อน ด้วยการเสนอภาพว่ าวัฒนธรรมพุทธเจริ ญกว่าทั้งด้าน
เทคโนโลยีและจิตวิญญาณ และเสนอแบบฉบับของเรื่องเล่าเกี่ยวกับพระพุทธเจ้า
ที่เสด็จมาเยือนดินแดนนี้ และทรงได้สอนคนพื้นเมืองให้รู้จักวิทยาการใหม่ๆ หลาย
ประการ ส่วนต�ำนานของคนไทหลายเผ่านั้นก็สร้างภาพเกี่ยวกับคนลัวะคล้ ายกัน
ในแง่ว่าเป็นพวกป่าเถื่อน กินเนื้อคน ท�ำให้คนลัวะซึ่งเป็นชนพื้นเมืองเดิมต้องกลาย
สภาพมาเป็นคนชายขอบที่ไร้อารยธรรม
งานศึกษาประเพณี “ชุธาตุ” ของเธี ยรชาย (2545) ชี้ให้เห็นความพยายาม
อย่างแอบแฝงของผู้น�ำทางการเมืองล้านนาซึ่งสถาปนาระบบพระธาตุประจ�ำปีเกิด
ที่โอบเอาพระธาตุส�ำคัญในเขตล้านนา ล้านช้าง พม่า อีสาน อินเดีย รวมถึงพื้นที่
ศักดิ์สิทธิ์ในจินตนาการเช่นสวรรค์ชั้นดาวดึงส์อันเป็นที่สถิตของพระธาตุจุฬามณี
เข้าไว้ รวมกันเป็นดินแดนศักดิ์สิทธิ์ในจินตนาการ ดินแดนดังกล่าวจงใจตัดพื้นที่และ