งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 49
กระจายอ�ำนาจทางการศึกษาด้วยการสนับสนุนให้ฟื้นฟูการถ่ายทอดความรู้ ในแบบ
อดีต และเน้นให้สร้างปฏิสัมพั นธ์ระหว่างการถ่ายทอดความรู้ในระบบทางการของ
มหาวิทยาลั ยกับระบบภูมิปัญญาแบบชาวบ้าน
อย่างไรก็ตาม เราจะเห็นว่างานวิจัยมีพื้นฐานวิธีคิดที่มองชาวบ้านกั บรัฐ
เป็นคู่ตรงข้าม ผลก็คือ ความพยายามในการฟื้นฟูกระบวนการเรียนรู้ของอดีตนั้น
ท�ำให้กระบวนการเรียนรู้ เป็นไปในรูปแบบที่ มีการจัดตั้ง เป็นการเรียนรู้แบบตั้งใจ
และจงใจ เริ่มตั้งแต่มีการเตรียมกลุ ่ มเป้าหมายซึ่งมักเป็นเด็กๆ มีการจัดกระบวนการ
เรียนการสอนที่ เชิญผู้อาวุโสมาสอน และการจัดกิจกรรมเสริมที่ หนุนให้ชาวบ้านมา
มีส่วนร่วม อย่างไรก็ตาม บรรยากาศเหล่านี้น่าจะแตกต่างจากกระบวนการเรียนรู้
โดยธรรมชาติที่ไร้ การจัดตั้ง การเรียนรู้ ที่เป็นธรรมชาติในวิถีชีวิ ตที่เคยเป็นมา
ในอดีตนั้ น เป็นการเรียนรู้แบบค่อยเป็นค่อยไป เป็นการเรียนรู้จากความเคยชิน
(habitualization) ซึ่งองค์ความรู้และค่านิยมทางสังคมจะค่อยๆ ซึมเข้าไปโดยที่ตัว
ผู้เรียนอาจไม่ทันตระหนัก อ�ำนาจของวัฒนธรรมอยู่ตรงกระบวนการซึมซับโดยไม่
ตระหนักนี้ เอง งานวิจัยที่ผู้วิจัยตั้งใจจัดกิจกรรมฟื ้นฟูต่างๆ ขึ้นมามักไม่ใส่ใจว่า
กระบวนการเรียนรู้ทางวัฒนธรรมที่ทรงพลั งเป็นกระบวนการเรียนรู้แบบไม่ ตระหนัก
เสียมากกว่า นอกจากนั้นก็อาจไม่ตระหนักอีกว่า กระบวนการจัดตั้งดังกล่าวนั้นก็
เป็นกระบวนการอ�ำนาจของการเลือกสรรที่อาจท�ำให้งานศิลปะบางอย่างถูกเลือก
และคนบางกลุ่มถูกก�ำหนดเป็นกลุ่มเป้าหมาย การจัดการสอนให้เป็นกิจกรรมพิเศษ
เฉพาะกิจท�ำให้เกิดความเป็นทางการในระดับหนึ่ง และการเน้ นความรู้ว่าเป็นเรื่องที่
จะถูก “ถ่ายทอด” ก็ท�ำให้กระบวนการเรียนรู้มีแนวโน้มที่อาจเป็นไปในทิศทางเดียว
คือการถ่ายโอนจากผู้รู้สู่ผู้เรียน ซึ่งอาจลดทอนความส� ำคัญของความรู้ที่เกิดจากการ
ประดิษฐ์ด้วยตนเอง หรือการเปิดพื้นที่แก่การคิ ดให้ผิดแผกไปจากที่ได้รับถ่ายทอด
มา โดยสรุป ก็คือ แม้การวิจัยลักษณะนี้จะมีเจตนาดีที่จะให้เกิดการกระจายอ�ำนาจ
ในการบริหารการศึกษาซึ่งเป็ นวิธีคิดที่ท้าทายการรวมศูนย์อ�ำนาจ แต่ถ้าหากไม่ระวัง
ก็อาจแปรรูปไป เป็นการสร้างกระแสพลั งอนุรักษ์นิยมในระดับจุลภาคขึ้นมาก็ ได้