44 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
มนุษย์ ในฐานะผู้กระท�ำการทางสังคม ผู้วิจัยงานทั้ง 4 ชิ้นที่กล่าวมาต่างจึงพยายาม
แก้ไขจุดอ่อนทางทฤษฎี ดังกล่าวด้วยการผสานแนวทฤษฎีที่เน้นบทบาทมนุษย์ใน
แบบต่างๆ กัน งานเรื่องผ้าชาวลาวของชนิดาผนวกเอาประเด็นเรื่องผ้าในฐานะที่
เป็นสิ่งผลิตและกระบวนการผลิตซ�้ำอัตลักษณ์ของเพศหญิง ซึ่งได้อิทธิพลจากแนว
การวิเคราะห์เรื่องผ้าอีสานของสุริยา (2536) ที่เห็นกระบวนการผลิตผ้าเป็นเรื่องของ
พิธีกรรมเปลี่ ยนผ่านจากเด็กไปสู่ความเป็นสาว นับเป็นการเน้นบทบาทของผู้หญิงใน
กระบวนการผลิตและบริโภค ส่วนงานจิตรกรรมฝาผนังของปริตตา พยายามผสาน
แนวคิดของคลิฟฟอร์ด เกิร์ซต์ (Geertz) และแนวคิดของ เบซิล เบิร์นสไตน์ (Berstein)
ที่เน้นบทบาทของปัจเจกในฐานะผู้ใช้รหัสทางวัฒนธรรม การวิเคราะห์ จึงรวมถึงการ
ศึกษาโลกทัศน์และธรรมเนียมในหมู่ช่างด้วย ส�ำหรับการศึกษานิทานของศิราพร
มีการน�ำเสนอวิ ธีวิ ทยาแบบใหม่ในการวิเคราะห์ต�ำนานที่เรียกว่า “การแสดง”
(performance) ซึ่ งเน้นการเล่านิทานสดๆ ให้แก่กลุ ่มผู้ฟัง เพื่อท� ำให้เห็นว่าเมื่ อ
“ตัวบท” ถูกน�ำเสนอในสถานการณ์ที่เกี่ ยวข้องกับคน จะเกิดการตี ความที่ ท�ำให้
ตัวบทมีชีวิต เกิดปฏิสัมพันธ์ระหว่างผู้เล่า ตัวบท และผู้ฟังอย่างไร การเน้นเรื่อง
การสื่อสารและการตีความท�ำให้จุดเน้นของการศึกษาอยู่ที่เหตุการณ์ของการเล่า
นิทาน (storytelling event) มากกว่าตัวนิทานเอง นอกจากนั้นมีงานของปฐม (2552)
ที่ตีความนิทานค�ำโคลงล้านนาเกี่ยวกับผู้หญิงรักพระที่จบลงด้วยความตายของพระ
ผู้ วิจัยเลือกใช้ สัญวิทยา (semiology) มาอ่านเพื่อแก้ไขจุดอ่อนของโครงสร้างนิยมที่ไม่
สนใจความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจทางอุดมการณ์ ปฐมอ่านนิทานเสียใหม่ว่าความตาย
ของพระมิใช่บทลงโทษทางศีลธรรมต่อพระที่หลงรักหญิงสาว หากแต่เป็นชัยชนะ
ของผู้หญิงและความรักที่ ก้าวข้ามพรมแดนทางชนชั้น ศาสนาและปิตาธิปไตย
นอกจากนี้ ยังมีงานวิจัยบางชิ้นที่แม้จะอาศัยกรอบคิดแบบโครงสร้างนิยม
แต่ก็ใช้ข้อมูลที่ได้จากภาคสนามของตน บวกกับข้ อสรุปของข้อมูลจากสาขาวิชาการ
อื่ นมาสนทนาปะทะสังสรรค์กับทฤษฎีอื่นๆ อย่างมีชีวิตชีวา งานศึกษาเรื่องบ้านใน
เขตเอเชียตะวั นออกเฉียงใต้ส่วนที่ เป็ นทั้งแผ่นดินใหญ่และหมู่เกาะของโรซานา
วอเทอร์สั น (Waterson,1990) นั้น ในบทแรกได้ใช้ข้อมูลจากนักนิรุกติศาสตร์ที่ศึกษา
รากเหง้ าพัฒนาการของภาษาต่างๆ มาศึกษาหา “จุดเริ่ ม” หรือจุดก�ำเนิดร่วมกันของ