42 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
ระหว่างการเก็บข้ อมูลและน�ำเสนอภาพมุมกว้างทั้งระบบกับการเจาะลึกในระดับ
จุลภาค งานบางชิ้ นเน้นการเสนอภาพนิ่ง ในขณะที่งานบางชิ้นมุ่งเน้นการเคลื่อนไหว
เปลี่ ยนแปลง ทั้งนี้ขอบเขต และระดั บการวิเคราะห์จะเป็นเช่นไรนั้น ขึ้นอยู่กับปั จจัย
ส� ำคัญสองประการคือ การตั้งโจทย์วิจัยและการเลือกใช้ทฤษฎี ทั้ งสองประเด็นดัง
กล่าวล้วนสัมพันธ์กัน การใช้ทฤษฎีช่วยก�ำหนดมุมมองของผู้วิจัยต่อปัญหา และ
จะพบว่านักวิจัยมีวิธีการใช้ทฤษฎีต่างๆ กัน บ้างใช้เพื่ อให้ข้อมูลยืนยันทฤษฎีที่มีอยู่
บ้างต้องการการทดลองผสานแนวทฤษฎีที่แตกต่างกั นในงานวิจัยชิ้นเดียวกัน บ้าง
ต้องการให้ข้อมูลสนทนากับทฤษฎี คืออาจใช้ข้อมูลเพื่ อตั้งค�ำถามกลับต่อทฤษฎี
ด้ วย ในที่นี้จะแบ่งแนวการวิจัยออกตามรูปแบบและวิธีการวิเคราะห์และสังเคราะห์
ข้อมูล (mode of analysis)
แนวแรกพยายามอธิบายและสังเคราะห์ข้อมูลจากมุ มมองเชิงโครงสร้าง
(structural mode of analysis) จุดที่แตกต่างจากนักวิจัยกลุ่มแรกที่ พยายามมอง
งานศิลปะในเชิงโครงสร้างด้วยก็คือ นักวิจัยในกลุ่มที่สองนี้ เนื่องจากมีการประยุกต์
ใช้ทฤษฎีในแนวโครงสร้างนิยม (structuralism) ท�ำให้มิได้หยุดอยู่แค่เพียงการมอง
ศิลปะจากแง่มุมเชิงประจักษ์ที่มองเห็นได้เท่านั้น หากแต่ยังเชื่อในโครงสร้างระดับ
ลึ กบางอย่างที่มองไม่เห็น และยังมีความพยายามเชื่อมโยงโครงสร้างของงานศิลป์
เข้ากับโครงสร้างทางสังคมวัฒนธรรมอีกด้วย งานในแนวนี้ได้แก่ งานของแอนดรู
เทอร์ตัน (Turton, 1980) ซึ่งได้อิทธิพลจากงานของปิแยร์ บูร์ดิเยอร์ (Bourdieu, 1977)
ที่วิเคราะห์การใช้พื้นที่ และความหมายเชิงสัญลักษณ์ของพื้นที่ภายในบ้ านของชาว
เบอร์เบอร์ (Berber) เทอร์ตันเลือกศึ กษาเรือนล้านนา โดยเน้นโครงสร้างของความ
สั มพันธ์ ทางสังคมและระบบคุ ณค่า ซึ่งสะท้อนออกมาให้เห็ นในพิธีกรรมเกี่ยวกับ
การปลูกเรือนและรูปแบบการใช้พื้นที่ภายในครั วเรือนแบบล้านนา พิธีกรรมเหล่า
นั้นประจุเอาไว้ด้วยความหมายทางสังคมในเรื่ อง พลังเหนือธรรมชาติ ระบบอาวุโส
และความแตกต่างระหว่างเพศหญิงและชาย
การใช้แนวคิดโครงสร้างนิยมนั้น มักทอนงานศิ ลปะลงไปให้เป็นองค์ประกอบ
หน่วยย่อยที่ สุดที่เป็นองค์ประกอบขั้นพื้นฐาน วิธีเช่นนี้เห็นได้จากการศึกษาเรื่องผ้า