งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 43
(ชนิดา, 2541) ซึ่ งเน้นที่ลายรูปตัว S หรือลายซิกแซกคล้ายตัว Z งานศึกษานิทานชาว
ไท (ศิราพร, 2548) และงานศึกษาวรรณคดีค�ำโคลงล้านนา (ปฐม 2552) ก็พยายาม
ทอนประโยคต่างๆ ในนิทานลงเป็นอนุภาคย่อยๆ ส่วนงานศึกษาจิ ตรกรรมฝาผนังยุค
ต้นรัตนโกสินทร์ (ปริตตา, 2536) ก็มีสมมติฐานเช่นกันว่าลายเส้นขั้นพื้นฐานที่สุดของ
การวาดแบบลายไทยก็คือ เส้นโค้ง หน่วยพื้ นฐานที่สุดขององค์ประกอบทางศิลปะ
เหล่านั้น ไม่เพียงเป็ นพื้นฐานและโครงสร้างส่วนลึกของงานศิลป์ แต่ หากยังเป็น
โครงสร้างของวิธีคิดพื้นฐานทางวัฒนธรรมด้วย ลายโค้งในผ้าชาวลาวที่อุทัยธานีนั้น
ก็คือ ตัวแทนของนาคอันเป็นความเชื่อในพลังธรรมชาติและพลังเหนือธรรมชาติ ส่วน
อนุภาคในนิทานก็เป็นตัวแทนของความคิด ความเชื่อและจินตนาการที่เป็นสากล
ของมนุษย์ เช่นความคิดเกี่ยวกับของวิเศษ การตั้งครรภ์ที่แปลกประหลาด อนุภาค
เรื่องการหลอกลวง การลงโทษ และการให้รางวัล อนุภาคพื้นฐานที่ พบคล้ายกันชี้
ให้เห็นถึงความคิดและการหมกมุ่นของมนุษย์เกี่ยวกับความสัมพันธ์ของตนเองกับ
พลังในธรรมชาติ หรือการจัดระเบียบความสัมพันธ์ทางสังคมของตน นอกจากนี้วิธี
คิดดังกล่าวยังมีลักษณะเด่นคือเป็นวิธีคิดแบบคู่ตรงข้ามด้วย นาคในวิธีคิดของชน
แถบฝั่งโขงเป็นตัวแทนของคู่ตรงข้ามคื อ หัวนาค (ผู้ชาย) – หางนาค (ผู้หญิง) หรือ
ความเชื่อว่านาคมีลักษณะก�้ำกึ่งระหว่างคู่ตรงข้าม เช่นพื้นดินและน�้ ำ ความดีและ
ความชั่ว ลั กษณะความก�้ำกึ่งคือที่มาของอ�ำนาจของนาค ส่วนการศึกษาอนุภาคใน
นิทานพื้นบ้านนั้นก็ พบว่าสัมพันธ์กับคู่ ตรงข้ามมากมายในพล็อตเรื่อง เช่น ความดี -
ความชั่ว พระเอก-ผู้ร้าย ผู้หญิงกับพระและปิตาธิปไตย ข้อห้าม-การละเมิดข้อห้าม
การลงโทษ-การให้รางวัล เป็ นต้น ส่วนในการศึกษาภาพจิตรกรรมฝาผนั งนั้น พบว่า
องค์ประกอบพื้นฐานในภาพเช่น การใช้สี การจัดวางต�ำแหน่งตัวละคร รูปลักษณ์
ของตัวละครสอดคล้องกับความสัมพันธ์ที่ ไม่เท่าเทียมในสังคม รูปนาฏลั กษณ์หรือ
สีทองอันงามสง่าตลอดจนต�ำแหน่งศูนย์กลางภาพ=ชนชั้นสูง ส่วนรูปร่างธรรมดา
และต�ำแหน่งพื้นที่ชายขอบภาพ=ชนชั้นล่าง เป็นต้น
อย่างไรก็ตาม โครงสร้างนิยมนั้นมีจุดอ่ อนที่เป็นที่รู้จักกันดี นั่นก็คือเป็นแนว
การวิเคราะห์ที่มีลักษณะสถิตย์ มองไม่เห็นการเปลี่ยนแปลง และไม่เน้นบทบาทของ