40 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
อั นแสดงออกชัดๆ ในภาษานั้นง่ายต่อการสกัดเอาสิ่งที่เป็ นค่านิยมทางสังคมออกมา
ได้ตรงๆ แต่งานศิลปะบางประเภท เช่นดนตรีที่ไม่มีเนื้อร้องนั้น มีความเป็นนามธรรม
มากกว่า เช่นนี้แล้วจะเชื่อมโยงนัยยะทางสั งคมอย่างไร
ในกลุ่มแนวมานุ ษยวิทยาดนตรี (musical anthropology) มีตัวอย่างจากงาน
วิทยานิพนธ์หลายเล่มของสาขาวิชาดนตรี มหาวิทยาลัยมหิดล (รณชิต, 2536, ณรงค์ชัย
และคณะ, 2542) ในบางเล่ม เมื่อผู้วิจัยมีพื้นฐานความรู้และทักษะในศิลปะแขนง
นั้นๆ เช่นเป็นนักดนตรี ช่วยให้สามารถแปลงเสียงดนตรี พื้นบ้านที่อัดเทปออกมา
เป็นโน้ตสากล ท�ำให้เราเห็นภาพของโครงสร้างตัวโน้ต และโครงสร้างของเพลงที่เป็น
รูปธรรมได้ เช่นงานศึกษาดนตรีในพิธีกรรมส่งวิญญาณผู้ตายของชนเผ่าม้ง (ณรงค์ชัย
และคณะ 2542) ซึ่งชี้ให้เห็นว่าโครงสร้างเพลงในพิธีกรรมนั้นมีลักษณะเชิงโครงสร้าง
ที่จัดอยู่ในแนวศิลปะที่เรียกว่า minimalism คื อมีความเรียบง่าย มีท�ำนองหลัก เป็น
ท่อนสั้นๆ เล่นซ�้ำๆกัน มีอัตราจั งหวะและความดังเบาของเสียงค่อนข้างสม�่ำเสมอ
ตลอดเพลง มีบันไดเสียงที่ชัดเจน เป็นต้ น แม้ในการศึกษาจะท�ำให้ เห็นว่าดนตรีเป็น
ส่ วนประกอบส�ำคัญของพิธีกรรม มีการบรรยายขั้นตอนของพิธีกรรมโดยละเอียด
แต่ปัญหาอยู่ที่ว่า ภาพของสังคมหรือวัฒนธรรมที่พรรณนามานั้นมักดูราวกับเป็น
ฉากหลังหรือเวทีให้ศิลปะนั้นๆ แสดงตนออกมา ผู้วิ จัยยังไม่อาจเชื่อมโยงลักษณะ
องค์ประกอบและโครงสร้างทางศิลปะที่เป็นประเด็นแกนกลางของการศึกษาให้เข้า
โยงกับภูมิหลังทางสังคมวัฒนธรรมได้อย่างชัดเจน กล่าวอีกนัยหนึ่ง งานวิจัยจะน่า
สนใจมากหากผู้วิจัยจะชี้ให้เห็นว่าโครงสร้างเรียบง่ายแบบศิลปะแนว minimalism
สอดคล้องเชื่อมโยงกับลักษณะเรียบง่ายของโครงสร้างสังคมหรือไม่อย่างไร การชี้
ให้เห็นความสอดคล้องเชิงโครงสร้างระหว่างศิลปะและสังคมเช่นนี้ เห็นได้ในงาน
ศึกษาจิตรกรรมฝาผนังของปริตตา (2536)
ความพยายามเชื่ อมโยงศิลปะและสั งคมอาจเห็นง่ายกว่ าในกรณีที่ชี้ว่า
กระบวนการผลิตงานศิลปะ ในที่นี้คือดนตรีและเครื่องดนตรีนั้น เกี่ยวข้องกับ
กระบวนการทางสังคมอย่างไร งานศึกษาเรื่องกลองหลวงล้ านนาของรณชิต (2536)
ผู้วิจัยชี้ให้เห็นว่ากระบวนการผลิตกลองหลวงนั้น นอกจากตัวช่างแล้ว ขนาดของ