252 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
ด้วยคติความเชื่อท้องถิ่นเรื่องอ�ำนาจศั กดิ์สิทธิ์เพื่อเสริมบารมีให้กับตนเองในการ
จั ดการระบบเหมืองฝายซึ่ งเกี่ยวข้องกับผู้คนจ�ำนวนมาก เพื่อให้เกิดความยุติธรรม
ในการจัดสรรน�้ำ ที่เริ่มขัดแย้ งกันอย่างมาก เมื่อชาวบ้านหันไปผลิ ตเชิงพาณิชย์
อย่างเข้มข้นมากขึ้น
ในช่วงทศวรรษที่ 2540 นั้น มี การศึกษาพลังภูมิปั ญญาในการจัดการ
ทรัพยากรธรรมชาติ กันจ�ำนวนมากอย่ างคึกคัก เริ่มจากงานวิจัยของวันเพ็ญ
สุ รฤกษ์ (2543) ซึ่งศึกษาภูมิปัญญาในการจัดการระบบเหมืองฝายของชาวนา
ในพื้นราบภาคเหนือ ส่วน สุรินทร์ อ้นพรหม (2543) ก็น� ำเสนอให้เห็นภูมิปัญญา
พื้นบ้านในการท�ำแนวกันไฟและการชิงเผาเพื่อป้องกันไฟป่า และงานของ เสถียร
ฉั นทะ (2543) เรื่อง ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการจัดการความหลากหลายทางชีวภาพ
พืชสมุนไพรของชาวไทลื้ อ เป็นต้น
นอกจากนั้นยังมีงานศึกษาอี กจ�ำนวนมาก เช่น ยศ สันตสมบัติ (2542)
เป็นบรรณาธิการในการรวมบทความที่เป็ นภูมิปัญญาในด้านต่างๆ ของกลุ่ม
ชาติพันธุ์ที่หลากหลาย ผู้เขียนน�ำเสนอภาพรวมตามแนวทางนิเวศวิทยาชาติพันธุ์
และงานของ อุดมลักษณ์ ฮุ่นตระกูล (2547, 2548) ศึกษาการตั้งถิ่นฐานของกลุ่ม
ชาติพันธุ์บนพื้นที่สูงในอ�ำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน และการใช้ภูมิปัญญา
พื้นบ้านในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ เป็นต้น
ส� ำหรั บงานศึกษาพลั งภูมิปั ญญาในการจัดการทรั พยากรธรรมชาติ
ในบทความภาษาอังกฤษก็มีมากเช่นเดียวกั นตัวอย่างเช่ น บทความของ Leo Alting
von Geusau (1993) ศึกษาความสามารถของกลุ่มชาติพันธุ์บนพื้นที่ สูง ในการ
รักษาระบบนิเวศในภาคเหนือของไทย เมื่อต้องเผชิญกับแรงกดดันต่างๆ มากขึ้น
ขณะที่บทความของ Philip Dearden และ Chusak Wittayapak (1999) พบว่า ศักยภาพ
ของการจัดการลุ่มน�้ำบนฐานชุมชนนั้น ขึ้นอยู่ กับความสามารถของชาวบ้านในการ
ตัดสินใจตามคติในท้องถิ่น ส่วนบทความของ Santita Ganjanapan (1997) ชี้ให้เห็นว่า
ระบบการจัดจ�ำแนกประเภทป่าและที่ดินของชนพื้นเมืองมักจะสอดคล้องมากกว่า
ขัดแย้งกับหลักทางวิทยาศาสตร์