งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 255
อย่างไรก็ดี การเน้นถึงความส�ำคัญและพลังของภูมิปัญญาพื้นบ้ านต่างๆ
อย่างมากในงานศึกษาการเกษตรข้างต้นกลับถูกวิ พากษ์วิจารณ์ในบทความของ
Andrew Walker (2004) ด้วยการพยายามโต้แย้งว่า การมองพลังภูมิปัญญาพื้นบ้าน
ในด้านการเกษตรเป็นมุมมองในเชิงอุดมคติมากเกินไป เพราะผู้ศึกษามักมุ่งเป้าไปที่
ความต้องการอนุรักษ์ ป่า จึงมองเห็นแต่ ต้นไม้ เป็นหลักแทนที่จะมองตัวชาวบ้ าน
ในฐานะเกษตรกรจริงๆ ซึ่งมีชีวิตเกี่ยวข้องกับด้ านอื่นๆ อีกมากมาย นอกจากต้นไม้
เท่านั้น แต่ข้อโต้แย้งของ Andrew Walker ดังกล่าวก็อาจจะสะท้อนเพียงมุมมอง
ที่จ�ำกัดอยู่กับสถานการณ์เฉพาะหน้าของเกษตรกรมากกว่าประเด็ นปัญหา
ที่พวกเขาต้องเผชิญในระยะยาวก็ เป็นได้
5.5 พลวัตของภูมิปัญญากับความเข้มแข็ง
ของวัฒนธรรมชุมชน
งานวิจัยในประเด็นนี้มุ่งศึกษาพลวัตของภูมิปัญญาท้องถิ่น ในที่นี้จะขอ
เรียกรวมๆ ว่ า ภูมิปัญญาที่ เกี่ ยวกับวัฒนธรรมชุ มชน โดยเชื่อมโยงให้เห็ นถึง
ความสัมพันธ์กับความเข้ มแข็งของชุมชน ทั้งนี้เพราะงานศึกษาเหล่ านี้ส่วนใหญ่
มักจะเน้นการศึกษาในมิติของการพัฒนาชุ มชน ซึ่ง ชยันต์ วรรธนะภูติ (2040) ถือว่า
วัฒนธรรมชุมชนเป็นส่วนหนึ่งของระบบความรู้พื้นบ้านที่มีพลัง ในฐานะที่เป็นชีวิต
ทางวัฒนธรรมของชุมชน เพราะมีพลวั ตที่ แสดงออกผ่านกระบวนการเรี ยนรู้เพื่อ
ปรับตัว ขณะที่ ยศ สันตสมบัติ (2042) ก็เห็ นด้วยว่า พลวัตของภูมิปัญญาท้องถิ่น
เป็นศักยภาพพื้นฐานของชีวิตทางวัฒนธรรมของชุมชน ในการเสริมสร้างการพัฒนา
อย่างยั่งยืนเช่นเดียวกัน
แต่ผลงานในประเด็นนี้จ�ำนวนหนึ่ง ที่มาจากวิทยานิพนธ์ระดับปริญญาโทนั้น
มักจะมุ่ งศึกษาวัฒนธรรมชุ มชนเฉพาะในด้านศิลปวัฒนธรรมและความเชื่อ
ด้านต่างๆ ของชุมชนหมู่บ้าน โดยเน้ นแต่ด้านรูปแบบที่มีลักษณะหยุดนิ่งและ
ตายตัว ในฐานะที่เป็นเพียงงานเชิงส�ำรวจพื้ นฐานต่างๆ ของศิลปวัฒนธรรม
อย่างละเอียดเท่านั้น ดังตัวอย่างเช่น งานของวัชรากร คดคง (2538) ศึกษาการละเล่น