256 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
พื้นบ้านและประเพณีความเชื่อของชาวบ้านในอ�ำเภอพรหมพิราม จังหวัดพิษณุโลก
ในท�ำนองเดียวกับงานของ สุรพล สกุณา (2540) ซึ่งศึกษาการละเล่นพื้นบ้านและ
ประเพณีความเชื่อของชาวบ้านในอ�ำเภอหนองขาหย่าง จังหวัดอุทัยธานี นอกจาก
นี้ และยังมีงานเขียนในภาษาไทยในด้านอื่นๆ อีกจ�ำนวนหนึ่ง ซึ่งศึกษาเกี่ยวข้องกับ
ภูมิปัญญาด้ านวรรณกรรมมุขปาฐะ ภูมิปัญญาด้ านงานช่างฝีมือ และภูมิปัญญา
ด้านเทคโนโลยีพื้นบ้าน และภูมิปัญญาด้ านทางโบราณคดีและประวัติศาสตร์
งานศึกษาเหล่านี้ จึงเป็นเพียงการรวบรวมพื้นฐานความรู้ด้านศิลปวัฒนธรรมและ
ความเชื่ อด้านต่างๆ ของหมู่บ้านเท่านั้น
ส่วนกรณีศึกษาที่น่าสนใจในประเด็นนี้อยู่ที่การหันมามองวัฒนธรรมชุมชน
ในแง่ของชี วิตวัฒนธรรมมากขึ้นกว่าเพียงการมองในแง่ของศิ ลปวัฒนธรรมที่
ตายตัวเท่ านั้น เพื่ออธิบายพลวัตของภูมิปัญญาในการพัฒนา ซึ่งแสดงให้เห็นจาก
การปรับตัว เพื่อสร้างรายได้ หรือแก้ปัญหาของชุมชน ดังตัวอย่างเช่น อารยะ ภูสาหัส
และศักดิ์ รัตนชัย (2539) พยายามอธิ บายศักยภาพในการปรับตั วของชุ มชน
ห่างไกล ด้วยการศึกษา ชาวบ้านในอ�ำเภอแจ้ห่ม จั งหวัดล�ำปางซึ่งสามารถน�ำเอา
ศิลปวัฒนธรรมพื้ นบ้าน ในรูปของหัตถกรรมการจักสานไม้ไผ่ มาช่วยเสริมสร้าง
กระบวนการเรียนรู้ และสร้างความสัมพันธ์ทางสังคมแบบใหม่ ในการปรับตัว
ต่อกระแสการเปลี่ยนแปลง ที่ไปลดทอนแรงเกาะเกี่ ยวในชุมชนลงไป
ในขณะที่งานของ ยิ่งยง เทาประเสริฐ (2538) ก็ได้ศึกษาพลวัตในการปรับตัว
ของชุมชนกึ่งเมืองกึ่งชนบท ในอ�ำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย ซึ่งก็สามารถพัฒนา
กระบวนการเรียนรู้ จากภูมิปัญญาท้องถิ่นได้เช่นเดียวกัน ส่วนงานวิจัยของ นุกูล
บ�ำรุงไทย (2540) พบว่าชาวบ้านในจังหวัดตากสามารถน�ำเอาภูมิปัญญาท้องถิ่น
มาใช้ในการพัฒนาเศรษฐกิ จชุมชนแบบพึ่งตนเองขึ้ นมา เพื่อช่วยในการ
ปรับตัวของพวกเขา ซึ่งก็คล้ายคลึงกับงานวิจัยของ มนตรา พงษ์นิล (2548) เรื่อง
“ภูมิปัญญากว๊านพะเยา: บนเส้นทาง ‘ผลิตภัณฑ์ชุมชน’ กับคนกินน�้ำแม่เดียวกัน”
ที่วิเคราะห์ว่า ภูมิปัญญาท้องถิ่นมีพลวั ตได้ก็ด้วยพลังของวัฒนธรรมชุมชนที่เข้ มแข็ง
จนสามารถพั ฒนา ‘ผลิตภั ณฑ์ชุมชน’ ใหม่ๆ ขึ้นมาได้