งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 253
แม้ การศึกษาต่างๆ ทั้งหลายจะยืนยันอย่างหนักแน่นตรงกั นว่า ชุมชน
ท้องถิ่นมีภูมิปัญญาที่มีศักยภาพในการจั ดการทรัพยากรของตนเอง แต่ งานวิจัย
ของ วิเศษ สุจินพรัหม (2545) ก็ได้น�ำเสนอให้เห็นถึงประเด็นปัญหาในการจัดการ
ทรัพยากรธรรมชาติว่าเกิ ดจากระบบการจัดการของรั ฐ ซึ่งได้ เข้ามาเบียดขั บพลัง
ของชุมชนออกไปทั้งๆ ที่การจัดการของท้องถิ่ นมีประสิทธิภาพมากกว่า โดยยก
กรณีศึกษาจากชุมชนต่างๆ ในภาคเหนือที่มีระบบการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ
ที่มีประสิทธิภาพมาเปรียบเทียบ ทั้งนี้งานวิจัยของ ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี (2547)
แสดงให้เห็นว่า ความรู้เกี่ยวกับป่าไม้ของรัฐนั้นมี ลักษณะเป็นการเมืองของการ
แย่งชิงพื้นที่ ระหว่างรัฐกับชุมชนท้องถิ่น
แต่ประสบการณ์ของชาวบ้านถวาย ในจังหวัดเชียงใหม่ ที่พบในงานวิจัย
ของ อนุรักษ์ ปั ญญานุวัฒน์ (2543) ก็ชี้ให้เห็นอีกด้ านหนึ่งว่าปัญหาหลักของ
การจัดการทรัพยากรธรรมชาติระดั บชุมชนในปัจจุบันสามารถเกิดขึ้นได้เช่นกัน
เมื่อชุมชนก้าวเข้าสู่การผลิ ตสินค้าจ�ำหน่ายในทางธุรกิจ และมี ผลให้ระบบ
การจัดการทรัพยากรธรรมชาติตามประเพณีเริ่มเสื่อมโทรมลงจนไร้พลั งและ
ศักยภาพในการดูแลทรัพยากรอย่างเพียงพอ
ส�ำหรับระบบภูมิปัญญาด้านการเกษตรก็ถือเป็นอีกประเด็นหนึ่งที่มีงานวิจัย
จ�ำนวนมากให้ ความสนใจ การศึกษาครั้งนี้ สามารถรวบรวมได้ งานวิจัยจ�ำนวน
20 รายการ ผู้สนใจศึกษาเกี่ยวกับภูมิปัญญาด้ านการเกษตรนี้มีจุดเน้นแตกต่างกันไป
อยู่หลายทิศทางด้วยกัน โดยเริ่มศึกษาการเกษตรของกลุ่มชาติพันธุ์ในงานของ Paul
Durrenberger และ Nicola Tannenbaum (1985) ซึ่งศึกษาการเพาะปลูกของชาวไทยใหญ่
แต่งานส� ำคัญในกลุ่มนี้มักจะเป็นการประมวลรวบรวมความรู้เกี่ยวกั บพืชพันธุ์
เช่น งานของ Edward F. Anderson (1993) ซึ่งศึกษารวบรวมพืชกว่า 1,000 ชนิด
ที่กลุ่ มชาติพันธุ ์บนพื้นที่สูง 6 กลุ ่มได้ใช้ ประโยชน์ทั้งในแปลงเกษตรและพืชใน
ธรรมชาติ นอกจากนั้นจะเป็นการศึกษาวั ฒนธรรมด้านการเกษตรอย่างกว้างๆ เช่น
บทความของ Sukanya Sujachary (2002) ซึ่งศึกษาวัฒนธรรมข้าวของชาวไทยเป็นต้น