งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 251
เกี่ยวกับประเด็นนี้มาอย่างต่อเนื่องทุกปี เช่น อุไรวรรณ ตันกิมยง (2538) ศึกษา
ภูมิปัญญาของชาวนาพื้นราบภาคเหนือในการจั ดการระบบเหมืองฝายซึ่งมีส่วน
อย่างส�ำคัญในการสร้างความเข้มแข็งขององค์กรชุมชน ในการปรับตัวของท้องถิ่น
ท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงต่างๆ และชูสิทธิ์ ชูชาติ (2538, 2543) ศึกษาการจัดการ
ทรัพยากรธรรมชาติของชาวกะเหรี่ยง ละเวือะ และชาวไทยที่ตั้งถิ่นฐานอยู่บนพื้นที่สูง
ซึ่งสามารถน�ำเอาภูมิปัญญาท้องถิ่นมาช่วยแก้ปัญหาที่ เกิดจากภัยแล้ง
หลั งจากนั้น ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี (2539) จึ งศึกษาระบบการจั ดการ
ทรัพยากรธรรมชาติของชาวกะเหรี่ ยงในเขตรักษาพันธุ์สั ตว์ป่ าทุ่งใหญ่นเรศวร
โดยเน้นให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ กับธรรมชาติและสิ่งเหนือธรรมชาติ
ส่วนประเสริฐ ตระการศุภกร (2541) ชี้ให้เห็นว่า ภูมิปัญญาของกลุ่มชาติพันธุ์ บนพื้นที่สูง
ในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติมีส่วนอย่างส�ำคัญในการรักษาความหลากหลาย
ทางชีวภาพขณะที่การศึกษาของ มนตรี จันทวงศ์ และปริศนา พรหมมา (2541)
ก็สนับสนุนว่า การจัดการทรัพยากรธรรมชาติของชาวกะเหรี่ยงในชุมชน 2 แห่งใน
จังหวัดเชียงใหม่ช่วยรักษาความหลากหลายทางชีวภาพ พร้อมๆ กันนั้นงานของ
เบญจา ศิลารักษ์ และกรรณิการ์ พรมเสาร์ (2542) ก็น�ำเสนอให้เห็นอย่างชัดเจนว่า
ความรู้ของผู้รู้ชาวปกาเกอะญอแสดงถึงความเข้าใจความหลากหลายทางชีวภาพ
จากความสามารถในการอธิบายความซับซ้อนของป่าประเภทต่างๆ ได้อย่างลึกซึ้ง
ซึ่งเกี่ยวข้องกับคติความเชื่อต่างๆ อย่างมากมายในวัฒนธรรมของพวกเขา
ในระยะต่อมาจึงมีงานศึกษาที่เชื่อมโยงให้เห็นว่า พลังของภูมิปัญญาในการ
จัดการทรัพยากรธรรมชาตินั้นยังเกี่ยวข้องกับพิธีกรรมความเชื่อด้วย เช่น การศึกษา
พิธีกรรมจับปลาบึกในลุ่มน�้ำโขง ในงานวิจัยของ วิเชียร มีบุญ (2541) ที่ชี้ให้เห็นว่า
พิธีกรรมบางอย่างมีส่วนเกี่ยวข้ องกับจารี ตและกฎเกณฑ์ ตลอดจนความเข้าใจ
ของท้องถิ่นในการดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติ และการเสริมอ�ำนาจของท้องถิ่น
ในการมีส่วนร่วมจัดการทรัพยากร
ขณะที่หนังสือของ ชิ เกฮารุ ทานาเบ้ (2547) เรื่อง นุ่งเหลือง-นุ่งด�ำ ได้
วิเคราะห์ให้เห็ นถึงความสามารถของผู้น�ำชาวนาในการสร้างพลังอ�ำนาจของตน