214 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
ที่เป็นคนงานในสังคมสมั ยใหม่ นอกเหนือจากการต่อสู้ในพื้นที่ของเพศวิถีดังได้กล่าว
ไว้ในหัวข้อก่อนหน้านี้แล้ว
แต่งานวิจัยเรื่อง “Configuring an ideal self through maintaining a family network:
northern Thai factory women in an industrializing society” (Ryoko 2004) ยังได้
พยายามจะถกเถี ยงต่อไปอีกด้วยว่า แม้จะแยกตัวออกมาท�ำงานนอกชุ มชนแล้ว
ก็ ตาม แต่สาวโรงงานก็ยังคงรักษาเครือข่ายโยงใยกับครอบครัวเอาไว้ด้ วย เพื่อ
แสดงตนว่าสามารถท�ำหน้าที่ลูกสาวที่ดี ด้ วยการมุ่งมั่นท� ำงานช่วยเหลือทาง
เศรษฐกิจแก่ครอบครัว ซึ่งแสดงว่าการเข้าสู่สังคมสมัยใหม่ไม่จ�ำเป็นต้องตัดขาด
จากสังคมจารีตเสมอไป การรั กษาโยงใยกั บครอบครัวเอาไว้จึงถือเป็นการนิ ยาม
ตัวตนในเชิงบวกอย่างหนึ่ง เพื่อจะได้ท�ำงานอย่ างแข็งขัน รวมทั้งได้ รับอิสรภาพ
ทางการเงินและสั งคม ในฐานะกลยุทธ์ที่สร้างสรรค์ของสาวโรงงาน ในการปรับตัว
ต่อการเปลี่ยนแปลงที่ก�ำลังเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ วในชุมชน
งานวิจัยในระยะหลั งๆ จะมุ่งความสนใจไปที่คนงานนอกระบบ ซึ่งมักจะ
สร้างอัตลักษณ์อย่างหลากหลายและซับซ้อน ดั งเช่น วิ ทยานิพนธ์ของ ธัญลักษณ์
ศรีสง่า (2550) เรื่อง ‘ความซั บซ้อนในอัตลักษณ์ ของแรงงานนอกระบบ: กรณี
ศึกษาคนงานหญิงผลิตผ้าฝ้ายทอมือในจังหวัดล�ำพูน’ โดยพบว่า ในกรณีที่โรงงาน
ตั้งอยู่ในชุมชน คนงานนอกระบบมักจะถูกควบคุ มทั้งจากวิธีการแบบทุ นนิยมที่
มุ่งผลประโยชน์สูงสุด ด้วยการเอาเปรียบคนงานหญิงอย่ างมาก และจากการ
ควบคุมผ่านพื้นที่ทางสังคม ซึ่งในทางกลับกัน พื้นที่ทางสังคมดังกล่ าว ก็ช่วยให้
คนงานหญิงสามารถน�ำมาใช้ต่อรองและช่วงชิ งความหมายของคนงานได้ด้วย
ในฐานะที่เป็ นคนในชุมชน คนงานหญิงจึงสามารถเลือกที่จะนิยามความหมายของ
คนงานได้อย่างหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น ลูกน้อง ลูกจ้าง ช่างฝีมือ หรือแม้กระทั่ง
อ้ างความสัมพันธ์ กับ ‘แม่เลี้ ยง’ เจ้าของโรงงานฉันท์ เพื่อนของวงศาคณาญาติ
ของตน เพื่อหลีกเลี่ยงการถูกเอารั ดเอาเปรียบ
ขณะเดี ยวกันคนงานหญิงก็ยังพยายามจะปรับตั วกับการปรั บโครงสร้าง
สั งคมชนบท ที่ก� ำลังเปลี่ยนให้สังคมชนบทมีทั้งเกษตรกรรมและอุ ตสาหกรรม