งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 209
ซึ่งถูกน�ำไปใช้กล่าวหาและตีตรากลุ่มผู้ติดเชื้อเอชไอวี ขณะที่โรคร้ ายนี้กลับขยายตัว
ไปอย่างกว้างขวาง จนแทบจะไร้ทางออก ในบริบทดังกล่าวก็เริ่มมี งานวิจัยในช่วง
ปลายทศวรรษที่ 2530 ซึ่งพยายามต่อยอดความรู้ข้างต้น ด้วยการเชื่อมโยงปัญหา
การพัฒนาสุขภาพกับมิติด้านวัฒนธรรมได้อย่างน่าสนใจ โดยพบว่ากลุ่มผู้ติดเชื้อ
ต่างๆ ไม่ได้ยอมจ�ำนนต่อทั้งโรคและการครอบง�ำจากสังคม แต่กลับหันมาช่วงชิง
พื้นที่ทางวัฒนธรรม ผ่านการเมืองของอัตลั กษณ์อย่างหลากหลาย แทนการหา
ทางออกเฉพาะในด้านชีวภาพเท่านั้น
งานวิจัยดังกล่ าวที่น่าสนใจเรื่องหนึ่งก็คือ รายงานการวิจัยการรักษา
ผู้ติดเชื้อเอดส์ด้วยการปฏิบัติธรรม: ศึกษากรณีวัดดอยเกิ้ง อ�ำเภอแม่สะเรียง
จังหวัดแม่ฮ่องสอน ของ จิราลักษณ์ จงสถิต์มั่น (2538) ซึ่งพบว่าผู้ติดเชื้อเอดส์ไม่ได้
พึ่งพาการแพทย์สมัยใหม่อย่างเดียว หากยังดิ้นรนต่อสู้ด้วยตัวเอง และหั นมาแสวงหา
แนวทางการรักษาพยาบาลทางเลือกแบบอื่นๆ ผ่านการคิดค้ นด้านพิธีกรรมของ
พระสงฆ์ในพุทธศาสนา เช่น การท�ำสมาธิหมุน เพื่อเสริมจิตใจให้เข้มแข็ง นอกจากนั้น
ผู้ติดเชื้อเอดส์ยังพยายามผสมผสานภูมิ ปัญญาพื้นบ้ านอื่นๆ อีกมากมายในการ
ดูแลตัวเอง ดังตัวอย่ างในงานวิจัยของรังสรรค์ จันต๊ะ (2544) เรื่อง ภูมิปัญญา
พื้นบ้าน: มิติทางวัฒนธรรมในการดูแลรักษาผู้ติดเชื้อและผู้ป่วยเอดส์ใน
ภาคเหนือประเทศไทย
ในระยะต่อมาเมื่ อผู้ติดเชื้อเอดส์ สามารถรวมตัวกันเป็นกลุ่มช่ วยเหลือ
ตนเองขึ้นมาแล้ว ยังได้หันไปพึ่งพาวัฒนธรรมความเชื่อพื้นบ้านอื่นๆ แม้แต่พึ่งพา
การเข้าทรง ดังจะพบได้ในกรณีศึกษาของชิเกฮารุ ทานาเบ เรื่อง “Suffering and
negotiation: spirit-mediumship and HIV/AIDS self-help groups in Northern Thailand”
(Tanabe 1999) ทั้งนี้เพื่อปรับความสัมพันธ์ระหว่างกายกับใจให้มั่นคง ในฐานะเป็น
ช่องทางในการต่อสู้กับความทุกข์ทรมานจากความเจ็บป่วยด้วยตัวเอง แทนการ
พึ่งพาการแพทย์ สมัยใหม่ ซึ่งผู้ติดเชื้อจ�ำนวนมากยังเข้าไม่ถึง ขณะเดียวกันก็เท่ากับ
เป็นการต่อรองกับอ�ำนาจของการแพทย์สมัยใหม่ ที่ใช้วาทกรรมและการปฏิบัติการ
ที่มุ่งควบคุมชีวิตและสุ ขภาพเป็นหลัก ด้วยเหตุนี้เองการพึ่งตัวเองจึ งช่วยเสริมพลัง