งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 19
หลังจากนั้นผู้เขียนบทความจึงหันมาปูพื้นฐานส�ำหรับการทบทวนแนวทาง
ในการศึกษากลุ่มชาติพันธุ์ เริ่มจากในระยะแรกๆ มักจะสนใจลักษณะเฉพาะทาง
วัฒนธรรมของกลุ่มคน เพื่อท�ำความเข้าใจว่าแต่ละกลุ่มมีอัตลั กษณ์ (identity)
อย่างไร โดยเฉพาะเจ้าอาณานิคมหรื อรัฐบาล ซึ่งต้องการจ�ำแนกชาติพั นธุ์ ที่ใช้
ในการก�ำหนดนโยบายและแนวทางในการ “จั ดการ” กับกลุ่มต่างๆ ทางด้าน
การเมืองการปกครอง รวมทั้งในการ “พัฒนา” สู่ความทันสมั ยด้วย แต่ในระยะหลัง
เมื่อบริบทและเงื่อนไขต่างๆ เปลี่ยนแปลงไป อาทิเช่น การอพยพเคลื่อนย้ายของ
ผู้คนและการติดต่อสื่อสารได้ขยายตัวอย่างรวดเร็ว การศึกษากลุ่มชาติพันธุ์จึงได้
รับอิทธิพลของแนวคิดหลังสมัยใหม่มากขึ้น ด้วยการหันมาเริ่มมองความสัมพันธ์
ทางชาติพันธุ์ในเชิงวาทกรรม หรือการสร้างความหมาย โดยเฉพาะความหมาย
ของอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์ ซึ่งเต็มไปด้ วยการครอบง�ำและการต่อต้าน เพื่อการ
ช่วงชิงความหมายในการสร้างตัวตนที่แตกต่างจากคนอื่น ตลอดจนการรวมตัวกัน
ให้มีพลังในการต่อสู้และปรับเปลี่ยนความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจกับกลุ่มอื่น เช่นเดียว
กับกรณีของการศึกษาศิลปวัฒนธรรมในบทก่อนหน้านี้
ในส่วนของกรณี ศึกษาวิจัยชาติพันธุ์ในภาคเหนือนั้น ผู้เขียนบทความก็ชี้ให้
เห็นว่า ได้ปรับเปลี่ยนไปตามบริบทและเงื่อนไขของการเปลี่ยนแปลงต่างๆ หลาย
ประการด้วยกัน นับตั้งแต่การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานเทคโนโลยีการเดินทางและ
การสื่อสาร การเปิดพรมแดนและการรวมตัวของประชาคมอาเซียน การลงนามใน
ปฏิญญาสากลและข้อตกลงของสหประชาชาติและองค์กรระหว่างประเทศ การ
ปรับปรุงเชิงสถาบันและแนวนโยบายว่าด้วยชาติพันธุ์ของรัฐไทย ทั้ งนี้ในช่วงหลัง
มีหลายหน่วยงานมากขึ้นในการท�ำหน้ าที่สนั บสนุนการวิจัยและการเผยแพร่งาน
ด้านชาติพันธุ์ ตั วอย่างเช่น ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์กรมหาชน) ที่สนับสนุน
การวิจัยและเผยแพร่ความรู้เรื่องชาติพันธุ์ และศูนย์ศึกษาชาติพั นธุ์และการพัฒนา
มหาวิทยาลั ยเชียงใหม่ เป็นต้น
การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวข้างต้นมีส่วนอย่างมากในการปรับเปลี่ยนประเด็น
ในการวิจัยชาติพันธุ์ ซึ่งเริ่มหั นมาให้ความส�ำคัญกั บการศึกษาประเด็นใหม่ๆ
หลายประการด้วยกันคือ