งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 17
งานวิจัยตามแนวทางข้างต้นอาจจะมีแนวทางการวิเคราะห์แตกต่างกันอยู่
บ้าง ตั้งแต่การวิเคราะห์เชิงสถิตและเชิงเดี่ยวไปจนถึงการมองความเปลี่ยนแปลง
และเชื่อมโยงการอธิบายเชิงสังคมหรือการใช้วิ ธีการจากวิชาการสาขาต่างๆ ร่วมกัน
ตลอดจนบางส่วนก็อาจจะน� ำทฤษฎีต่างๆ มาช่วยวิเคราะห์ข้อมูลด้วย ไม่ว่าจะเป็น
มุมมองเชิงโครงสร้างในฐานะที่เป็นวิธีคิดเชิงลึก การวิเคราะห์เชิ งสัญวิทยา เพื่อ
ชี้ให้เห็นถึงความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจของอุดมการณ์ รวมทั้งการวิเคราะห์เชิงหน้าที่
แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นการศึกษาตามแนวทางเช่นนี้ก็ยังมีข้อจ�ำกัดอยู่มาก ตรงที่ยังมองไม่
เห็นความส�ำคัญของมนุษย์ ในฐานะผู้กระท�ำการทางวัฒนธรรมและสังคมเท่าที่ควร
ยิ่งไปกว่านั้นบทความนี้ยังพบด้ วยว่า งานวิจัยจ�ำนวนมากนั้นมั กจะมอง
ศิลปวัฒนธรรมในเชิงคุณค่าแล้วก็เห็น “ศิลปะ” เป็นเพียงผลิตผลจากการสร้างสรรค์
ของปัจเจกชน ด้วยการผูกติดศิลปะไว้ กับคุณค่าต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น คุณค่า
เชิงสุนทรียะ และคุณค่าเชิงภูมิปั ญญาที่เปรียบเสมือนมรดกทางวัฒนธรรม
ที่สามารถถ่ายทอดและสั่งสมจากรุ่นสู่ รุ่ นได้ อีกทั้งยังตั้งข้อสังเกตเพิ่มเติมว่า
การวิจัยเช่นนี้อาจจะมีเจตนาดีในการกระจายอ�ำนาจการศึกษาและท้าทายการรวม
ศูนย์อ�ำนาจอยู่บ้าง แต่ก็อาจแปรเปลี่ยนไปสู่การสร้างกระแสอนุ รักษ์นิยมระดับย่อยๆ
ขึ้นมาก็ได้ด้วยเช่นเดียวกั น
ด้วยเหตุนี้เอง บทความนี้จึงได้ตั้งสังเกตต่อไปว่า งานวิจัยในระยะหลังๆ
มักจะหั นไปรับทฤษฎีหลังสมัยใหม่ที่เน้นความสัมพั นธ์เชิงอ�ำนาจมากขึ้น ด้วยการ
วิเคราะห์ศิลปวัฒนธรรมในเชิงวาทกรรม ที่ อยู่ในกระบวนการสร้างและสถาปนา
ความเป็นจริงทางสังคม ซึ่งท�ำให้ศิลปวัฒนธรรมเป็นส่วนหนึ่งของการปะทะประสาน
กันของอ�ำนาจต่างๆ ทั้งอ�ำนาจระหว่างรัฐ เผ่าพันธุ์ และเพศ รวมทั้งเพิ่มมิติของ
การวิพากษ์วิจารณ์ความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจระหว่าง “เสียง” ของผู้คนในสนามของ
ความสัมพั นธ์ต่างๆ รวมทั้งเสียงระหว่างชาวบ้านและนั กวิจัยอีกด้วย
มุมมองเชิงวิพากษ์เช่นนี้เองชวนให้หันมามองศิ ลปวัฒนธรรม ในฐานะที่
เป็นเรื่องของภาพแทนความจริง มากกว่าที่จะมองว่าศิลปวัฒนธรรมสะท้อนความ
เป็นจริง ซึ่งมีนัยว่าไม่มีใครสามารถพูดความจริ งได้ทั้งหมด และก็ไม่มีใครสามารถ