งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ
17
งานวิจัยตามแนวทางข้างต้นอาจจะมีแนวทางการวิเคราะห์แตกต่างกันอยู่
บ้าง ตั้งแต่การวิเคราะห์
เชิงสถิตและเชิงเดี่ยวไปจนถึงการมองความเปลี่ยนแปลง
และเชื่
อมโยงการอธิ
บายเชิ
งสั
งคมหรื
อการใช้
วิ
ธี
การจากวิ
ชาการสาขาต่
างๆ ร่
วมกั
น
ตลอดจนบางส่
วนก็
อาจจะน�
ำทฤษฎี
ต่
างๆ มาช่
วยวิ
เคราะห์
ข้
อมูลด้
วย ไม่
ว่
าจะเป็
น
มุ
มมองเชิ
งโครงสร้
างในฐานะที่
เป็
นวิ
ธี
คิ
ดเชิ
งลึ
ก การวิ
เคราะห์
เชิ
งสั
ญวิ
ทยา เพื่
อ
ชี้ให้เห็นถึงความสัมพันธ์เชิงอ�
ำนาจของอุดมการณ์ รวมทั้งการวิเคราะห์เชิงหน้าที่
แต่ทั้งนี้
ทั้งนั้
นการศึกษาตามแนวทางเช่
นนี้
ก็ยังมีข้
อจ�
ำกัดอยู่มาก ตรงที่ยังมองไม่
เห็
นความส�
ำคั
ญของมนุ
ษย์
ในฐานะผู้
กระท�
ำการทางวั
ฒนธรรมและสั
งคมเท่
าที่
ควร
ยิ่
งไปกว่
านั้
นบทความนี้
ยั
งพบด้
วยว่
า งานวิ
จั
ยจ�ำนวนมากนั้
นมั
กจะมอง
ศิ
ลปวั
ฒนธรรมในเชิ
งคุ
ณค่
าแล้
วก็
เห็
น “ศิ
ลปะ” เป็
นเพี
ยงผลิ
ตผลจากการสร้
างสรรค์
ของปั
จเจกชน ด้
วยการผูกติ
ดศิ
ลปะไว้
กั
บคุ
ณค่
าต่
างๆ ไม่
ว่
าจะเป็
น คุ
ณค่
า
เชิ
งสุ
นทรี
ยะ และคุ
ณค่
าเชิ
งภูมิ
ปั
ญญาที่
เปรี
ยบเสมื
อนมรดกทางวั
ฒนธรรม
ที่
สามารถถ่
ายทอดและสั่
งสมจากรุ
่
นสู่
รุ
่
นได้
อี
กทั้
งยั
งตั้
งข้
อสั
งเกตเพิ่
มเติ
มว่
า
การวิ
จั
ยเช่
นนี้
อาจจะมี
เจตนาดี
ในการกระจายอ�ำนาจการศึ
กษาและท้
าทายการรวม
ศูนย์
อ�
ำนาจอยู่
บ้
าง แต่
ก็
อาจแปรเปลี่
ยนไปสู่
การสร้
างกระแสอนุ
รั
กษ์
นิ
ยมระดั
บย่
อยๆ
ขึ้
นมาก็
ได้ด้วยเช่นเดี
ยวกั
น
ด้
วยเหตุ
นี้
เอง บทความนี้
จึ
งได้
ตั้
งสั
งเกตต่
อไปว่
า งานวิ
จั
ยในระยะหลั
งๆ
มั
กจะหั
นไปรั
บทฤษฎี
หลั
งสมั
ยใหม่ที่
เน้นความสั
มพั
นธ์เชิ
งอ�
ำนาจมากขึ้
น ด้วยการ
วิ
เคราะห์
ศิ
ลปวั
ฒนธรรมในเชิ
งวาทกรรม ที่
อยู่
ในกระบวนการสร้
างและสถาปนา
ความเป็
นจริ
งทางสั
งคม ซึ่
งท�
ำให้
ศิ
ลปวั
ฒนธรรมเป็
นส่
วนหนึ่
งของการปะทะประสาน
กันของอ�ำนาจต่างๆ ทั้งอ�ำนาจระหว่างรัฐ เผ่าพันธุ์ และเพศ รวมทั้งเพิ่มมิติของ
การวิ
พากษ์
วิ
จารณ์
ความสั
มพั
นธ์
เชิ
งอ�
ำนาจระหว่
าง “เสี
ยง” ของผู้
คนในสนามของ
ความสั
มพั
นธ์ต่างๆ รวมทั้
งเสี
ยงระหว่างชาวบ้านและนั
กวิ
จั
ยอี
กด้วย
มุ
มมองเชิ
งวิ
พากษ์
เช่
นนี้
เองชวนให้
หั
นมามองศิ
ลปวั
ฒนธรรม ในฐานะที่
เป็นเรื่
องของภาพแทนความจริ
ง มากกว่าที่
จะมองว่าศิ
ลปวั
ฒนธรรมสะท้อนความ
เป็นจริ
ง ซึ่
งมีนั
ยว่าไม่มี
ใครสามารถพูดความจริ
งได้ทั้
งหมด และก็
ไม่มี
ใครสามารถ