งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 23
ทางมานุษยวิทยาควรกระท� ำโดย “คนนอก” หรือ “คนใน” เพราะยังเป็นประเด็น
ที่หาข้อยุติไม่ได้ แม้ในระยะสิบปีที่ผ่านมา คนในกลุ่มชาติพันธุ์หรือในพื้นที่ศึกษา
จะได้เป็นผู้ศึกษาวิจัยเองมากขึ้น ในด้านหนึ่งอาจช่วยให้ง่ายต่อการศึกษา ในอีก
ด้านหนึ่งพวกเขาก็อาจจะไม่ต่างจากคนนอก เมื่อได้รับการศึกษาสูงขึ้นจากภายนอก
สังคมของตนเอง เพราะนักมานุษยวิ ทยาที่ศึกษาชุมชนชาติพั นธุ์ของตนเอง ก็อาจ
จะไม่ต่างจากนักมานุษยวิทยาที่ไปศึกษาสังคมคนอื่น ในแง่ที่มีอัตลักษณ์ซ้อนอยู่
ในตัวเอง
ในบทถัดมาเป็นข้อเขี ยนของ อานันท์ กาญจนพันธุ์ ซึ่งศึกษาเฉพาะประเด็น
วัฒนธรรมกับการพัฒนา แต่ ก็ได้ช่วยสานต่อแนวความคิดที่ มองวัฒนธรรมใน
มิติของความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจ จากแนวความคิดเรื่องวาทกรรมและอัตลักษณ์
ใน 2 บทความแรก ขณะที่เลือกแนวความคิดเรื่องพื้นที่วัฒนธรรม ในฐานะที่เป็น
พื้นที่ของการช่วงชิงความหมายและปรับเปลี่ยนความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจมาเน้ น
เป็นแนวความคิดหลัก เพื่ อเชื่อมร้อยศิลปวั ฒนธรรมในฐานะของพื้นที่ของภาพแทน
ความจริงในบทความแรกของอภิญญา และการเมืองของอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์ ใน
บทความของขวัญชีวันเข้ากับการศึกษาการเมืองของการพัฒนา เพราะมีประเด็น
ด้านเนื้อหาที่ซ้อนทับกันอยู่บ้าง แต่ก็สามารถแสดงความเชื่อมโยงได้ ด้วยการน�ำแนว
ความคิดเรื่องพื้นที่มาช่วย ทั้งนี้หลังทศวรรษที่ 2540 เป็นต้นมา พื้นที่ได้กลายเป็น
แนวความคิดหลักในการวิ จัยด้านวัฒนธรรมกับการพัฒนามากขึ้นในภาคเหนือ
ผู้เขี ยนบทความเริ่มต้นด้ วยการท�ำความเข้ าใจแนวความคิดเรื่องพื้ นที่
วัฒนธรรม เพื่อต่อยอดเพิ่มเติมจากการมองวัฒนธรรมที่เคยจ�ำกัดอยู่เฉพาะในเชิง
คุณค่า และเสนอให้หันมามองมิติที่สร้างสรรค์ของวัฒนธรรมมากขึ้น พร้อมๆ กับ
การหันไปให้ความสนใจกับวัฒนธรรมในเชิ งความสัมพันธ์เชื่อมโยงกันของความคิด
ว่าด้วยอ�ำนาจ และ อัตลักษณ์ จากการนิ ยามพื้นที่วั ฒนธรรมในเชิงวิ เคราะห์ว่าเป็น
“สนามของความสัมพั นธ์เชิงอ�ำนาจ” ในกระบวนการผลิตสร้างความแตกต่างทาง
วัฒนธรรม ด้านหนึ่งพื้นที่วัฒนธรรมจึงมีสถานะเสมือนเป็นการเมืองของการสร้าง
ความเป็นอื่น ในด้านหนึ่งจึงมีลักษณะเป็นการจินตนาการและบังคับควบคุมภาพ