งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 15
ในหนังสือเรื่ อง เจ้าที่และผีปู่ย่า: พลวัตของความรู้ชาวบ้าน อ�ำนาจและตัวตนของ
คนท้องถิ่น (อานันท์ 2555) ในช่วงเดียวกันนั้น นักวิชาการตะวันตกก็เริ่มให้ความ
สนใจศึกษาการนับถือผีของชาวบ้านในภาคเหนือกันมากขึ้นด้วยเช่นกัน ดังจะเห็น
ได้จากวิทยานิพนธ์ปริญญาเอกของ Walter Irvine นั บว่าภายหลังได้น�ำมาเขียนเป็น
บทความเรื่อง “Decline of village spirit cults and growth of urban spirit mediumship:
the persistence of spirit beliefs, position of women and modernization” (Irvine
1984) โดยชี้ให้เห็นถึงจ�ำนวนคนทรงผีเจ้านายได้เพิ่มขึ้นในพื้นที่เมือง ที่ต้องเผชิญ
กับปัญหาจากการเปลี่ ยนแปลงด้านต่างๆ เพื่อถกเถี ยงให้เห็นถึงกระบวนการรื้ อฟื้น
วัฒนธรรมดั้งเดิมขึ้ นมาใหม่ ในช่วงของการเปลี่ยนแปลงเข้าสู่สังคมสมัยใหม่อย่าง
รวดเร็ว
จากความเข้าใจวัฒนธรรมเพียงว่าเป็นรากเหง้าดั้งเดิมและคุณค่าที่ดีงาม
ในงานศึกษาวิจัยช่วงแรกๆ ต่อมาผู้ศึกษาวิจัยวัฒนธรรมได้ ค่อยๆ เปิดกว้ าง
และยอมรับว่าวัฒนธรรมไม่ได้คงที่ตายตัวเสมอไป หากแต่ยังอาจปรับเปลี่ยน
ไปได้ตามสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไป และในช่วงหลังทศวรรษ 2520 นี้ เอง
นักวิชาการส่ วนหนึ่งก็เริ่มศึกษาวัฒนธรรมในเชิงการตั้งค�ำถาม พร้อมทั้งมีความ
เข้าใจวัฒนธรรมอย่างซับซ้ อนหลากหลายและมีพลวัตมากขึ้น บนพื้นฐานของ
แนวความคิด ทฤษฎี และวิธีวิทยาที่แตกต่างและย้อนแย้งกันเองไปพร้อมๆ กัน
ซึ่งจะปรากฏให้เห็นอย่างชัดเจนในงานวิจัยช่วงหลังทศวรรษที่ 2530 เป็นต้ นมา
เมื่อการศึกษาวิจั ยวัฒนธรรมแทบทั้งหมดเป็ นผลงานของนักวิชาการในระบบของ
สถาบันการศึกษาระดับสูง ดังจะสะท้อนออกมาอย่างชัดเจน ในบทความเชิงส�ำรวจ
องค์ความรู้และสถานภาพงานวิจัยวัฒนธรรม ในประเด็นปัญหาต่างๆ ทั้ง 4 ประเด็ น
ที่รวมกันอยู่ในหนังสือเล่มนี้
ส�ำหรับบทความแรกของอภิญญา เฟื ่องฟูสกุล เรื่อง “ศิลปวัฒนธรรมใน
ความเคลื่อนไหวทางวัฒนธรรม” แม้จะเจาะจงศึกษาเฉพาะประเด็นศิลปวัฒนธรรม
เป็นหลัก แต่ ก็ได้ช่วยปูพื้นฐานความเข้าใจวัฒนธรรมที่หลากหลายและซับซ้อน
บนพื้นฐานของแนวคิด ทฤษฎี และวิธีวิทยาต่างๆ ไว้อย่างครอบคลุม จึงถูกจัดเรียง