14 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
เหมืองฝาย ที่เป็นหลักในการบริหารจัดการน�้ำส�ำหรับการเกษตรได้อย่ างดี ซึ่ง
เป็นการเสนอภาพสั งคมชาวนาในด้านบวก ขณะที่ Andrew Turton กลับแย้งว่า
สังคมชาวนาเริ่มเผชิญกับปัญหาความขัดแย้งกันภายในชุมชนมากขึ้น ท่ามกลาง
การเปลี่ยนแปลงเข้าสู่การผลิตเชิงพาณิชย์ที่ก�ำลังเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว
ในส่วนของนักวิชาการไทยนั้นเริ่มส� ำเร็จการศึ กษาด้านมานุษยวิทยาและ
สั งคมวิทยากันมาในช่วงเดียวกั นนี้เอง และค่อยๆ มี ผลงานวิทยานิพนธ์ระดับ
ปริญญาเอกทยอยออกมาหลายฉบับ ซึ่ งแสดงถึงการวิจัยทางวั ฒนธรรมที่ลุ่มลึก
มากขึ้นกว่าในอดีต อาทิ วิทยานิพนธ์ของสุเทพ สุนทรเภสัช ที่ส�ำเร็จการศึกษาใน
ปีพ.ศ. 2520 (1977) และภายหลังน�ำมาพิมพ์เป็นหนังสือเรื่อง Islamic Identity in
Chiang Mai City (Suthep 2013) ด้วยการศึกษาชุมชนชาวจีนฮ่อ ที่นับถือศาสนา
อิ สลามในเมืองเชียงใหม่ และสะท้ อนให้เห็นถึงการแสดงตัวตนของพวกเขา ภายใต้
ความแตกต่างหลากหลายทางชาติพันธุ์ในเมืองเชียงใหม่เป็นครั้งแรก หลังจากนั้นก็
มีวิทยานิพนธ์ของ อุไรวรรณ ตันกิ มหยง เรื่อง ‘Resource mobilization in traditional
irrigation systems of northern Thailand : a comparison between the lowland and
the upland irrigation communities’ (Uraivan 1983) ซึ่งยืนยันข้อสังเกตของ Jack
Potter เกี่ยวกับวัฒนธรรมในการรวมกลุ่มเหมืองฝายของชาวนาในภาคเหนือ ด้วย
การมองว่าเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่น ที่มีศักยภาพในการจัดการทรัพยากรด้วยตนเอง
ในช่วงปลายทศวรรษที่ 2520 นั้นเอง ผู้เขียนก็ได้พิมพ์หนังสือเรื่อง พัฒนาการ
ของชีวิ ตและวั ฒนธรรมล้านนา(อานันท์ 2527) ซึ่งปรับปรุงมาจากบางส่ วนใน
วิทยานิพนธ์ระดับปริญญาเอกของผู้เขียนเอง ด้วยการอภิปรายถกเถียงให้เห็นถึง
ความขัดแย้ งระหว่างกลุ่ มต่ างๆ ภายในชุมชนชนบทที่เพิ่มมากขึ้น เพราะความ
แตกต่างด้านสถานภาพทางเศรษฐกิจ และการเปลี่ยนแปลงสังคมชนบทเข้ าสู่ระบบ
เชิงพาณิชย์ และหลังจากนั้นผู้เขียนก็ ได้หันไปศึกษาพิ ธีกรรมและความเชื่อ เช่น พิธี
ไหว้ ผีปู่แสะและย่าแสะ ซึ่งเป็ นผีอารักษ์เมืองเชียงใหม่ รวมทั้งศึกษาผีตระกูลที่เรียก
ว่าผีปู่ย่า และมุ่งเน้นไปที่พิธีไหว้ผีมดผี เม็ ง ที่มีพิธีกรรมซับซ้อนกว่าพิธีไหว้ผีปู่ย่าทั่วไป
ในช่วงนั้นมีผู้ศึกษากันมากอยู่แล้ว และในภายหลังก็ได้น�ำผลการศึกษามารวมพิมพ์